اصحابي مسعب عمير جي نالي تي مسجد
مسعب رضه بن عمير هڪ امير ۽ خوشحال گهراڻي ۾ جنم ورتو ۽ اتي سندس پرورش ٿي. هن کي نه فقط سهڻي شڪل ڪري، پر ذهانت ڪري به قريش جي ماڻهن پسند ڪيو ٿي. هڪ ڏينهن هو حضورﷺ جن جو ليڪچر ۽ قرآن جا لفظ ٻڌي ايڏو ته متاثر ٿيو، جو هن يڪدم اسلام قبول ڪيو. سندس والده مٿس ڏاڍي سختي ڪئي، پر مسعب رضه اسلام تي قائم رهيو. حبش ڏي ويندڙ ٽولي سان گڏ پاڻ ڳاڙهو سمنڊ لتاڙي آفريڪا هجرت ڪئي. کين جيئن ئي اطلاع مليو ته مڪي جون حالتون صحيح ٿي ويون آهن ته مسعب رضه پهريون اصحابي هو، جيڪو مڪي موٽيو، پر پوءِ خبر جي ڪوڙي هجڻ تي هن کي وري حبش موٽڻو پيو.
مسعب رضه بن عمير جي ماءُ تمام گهڻي امير هئي ۽ پنهنجي پٽ کي وڏي لاڏ ڪوڏ سان پاليو هئائين. هن کي اها ئي اميد هئي ته سندس نازڪ طبيعت پٽ ڪيستائين ٿو اسلام جون سختيون سهي سگهي، پر هو پنهنجي فيصلي تي قائم رهيو توڻي کڻي کيس ماءُ مال ملڪيت ڏيڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو.
ڪجهه سالن کانپوءِ هڪ ڏينهن حضور ﷺ جن پنهنجن اصحابين سان گڏ ويٺا هئا ته اتي مسعب رضه بن عمير اچي نڪتو. سندس چَتين لڳل ۽ ليڙون ليڙون ٿيل جبو (چوغو) ڏسي ڪيترن جي اکين مان ڳوڙها ڳڙي پيا ته هي اهو خوبصورت نوجوان آهي، جنهن ڪڏهن سڄي ملڪ ۾ سڀ کان خوبصورت پوشاڪ زيب تن ڪئي ٿي، جنهن جا بوٽ يمن مان خاص ٺهي ايندا هئا، اڄ هو اسلام جو سچو شيدائي آهي ۽ هن هر ڳالهه اسلام تي قربان ڪري ڇڏي آهي. حضورﷺ جن مسعب رضه ڏي نهايو ۽ ويٺل مسلمانن کي فرمايائون:
“مون هن مسعب رضه کي پنهنجي والدين سان گڏ مڪي ۾ رهندي به ڏٺو هو، جن هن تي هر خوشي ۽ آرام نڇاور ڪيو ٿي. هن جهڙو اعليٰ پوشاڪ وارو ٻيو ڪو به نوجوان مڪي ۾ نه هو. پوءِ هن رب پاڪ جي رضا خاطر هر سک هر آرام ڇڏي ڏنو....” حضور ﷺ جن وڌيڪَ فرمايو. “هڪ اهڙو وقت ضرور ايندو، جڏهن رب پاڪ توهان کي ايران ۽ روم (Byzantium) جون فتحون نصيب ڪندو ۽ توهان کي کائڻ توڙي پهرڻ لاءِ بهتر ملندو.”
ٻين لفطن ۾ اسان جي نبي ڪريمﷺ جن اهو ٻڌائڻ ٿي چاهيو، ته مسلمان امير ۽ طاقتور ٿي ويندا ۽ هنن وٽ مال ملڪيتون (Material Goods) جام اچي ويندا. ويٺل اصحابين مان هڪ سوال ڪيو ته يا رسول اللهﷺ هينئر اسان هن حال ۾ بهتر آهيون يا ايندڙ وقت ۾.
“توهان ايندڙ وقت کان بهتر هن وقت آهيو. ايندڙ زمانو جيڪو آئون ڏسان پيو، جيڪڏهن توهان کي ڄاڻ هجي ته ان بابت سوچڻ ڇڏي ڏيو.”
اڳتي هلي حضورﷺ جن مسعب رضه کي يثرب (مديني) جو سفير مقرر ڪيو ۽ کيس ايمان آڻڻ وارن کي تعليم ڏيڻ جو ڪم سونپيو. هجرت وقت اصحاب سڳورن مان جيڪي پهرين مديني پهتا، انهن ۾ مسعب رضه بن عمير ۽ هڪ نابينا اصحابي عبدالله رضه بن ام مقتوم هئا.
ان بعد بدر جي لڙائي لڳي، جنهن ۾ مسعب رضه بن عمير اڳيان اڳيان حصو ورتو. جنگ جي سوڀ بعد ڪيترائي مڪي جا قريشي قيدي (POWs) حضور ﷺ جن اڳيان آندا ويا. پاڻ ڪريم ﷺ جن هڪ هڪ قيدي کي هڪ هڪ مسلمان جي حوالي سنڀال هيٺ رکيو ۽ کين قيدين سان سٺو ورتاءُ ڪرڻ جون هدايتون ڏنيون. انهن قيدين ۾ هڪ قيدي ابو عزيز بن عمير، مسعب رضه جو ڀاءُ به هو. ابو عزيز جو بيان آهي ته: “آئون ان ٽولي ۾ شامل هوس جيڪي قيدي انصارن جي حوالي ڪيا ويا هئا.... مانيءَ جي وقت جيڪي هو پاڻ کائيندا هئا، اهو اسان کي به ڏيندا هئا. هو حضور ﷺ جن جي هدايتن موجب اسان جو ڏاڍو خيالُ رکندا هُئا.”
“هڪ ڏينهن منهنجو ڀاءُ، مسعب رضه بن عمير، منهنجي ڀرسان اچي لنگهيو ۽ انصار قبيلي جي ماڻهوءَ (جنهن وٽ آئون قيدي ٿي رهيل هوس) ان کي چيو: “هن کي چڱي طرح ٻڌي پاڻ وٽ وهار. هن جي ماءُ وڏي امير ۽ ملڪيت واري آهي. ٿي سگهي ٿو توکي ڀُنگ ۾ وڏو مالُ ڏيئي ڇڏي.” ابو عزيز کي پنهنجن ڪنن تي يقين نه پئي آيو ته سندس ڀاءُ هن لاءِ ڇا چئي رهيو آهي. “ڇا تون ڀاءُ لاءِ ائين ٿو چئين؟” ابو عزيز چيو.
.منهنجو ڀاءُ تون نه، پر هي انصار آهي.” مسعب رضه بن عمير جواب ڏنو. هن ان ڳالهه جي تصديق ٿي ڪرڻ چاهي ته ايمان ۽ ڪفر جي لڙائيءَ ۾ دين جو ڳانڍاپو مٽي مائٽيءَ جي ڳانڍاپن کان وڌيڪَ طاقتور آهي.
مسعب رضه بن عمير هڪ ديندار ۽ سچو سپاهي هو. احد جي لڙائيءَ ۾ حضورﷺ جن هن کي “مسعب الخير” جي لقب سان سڏيو. هي مسلمانن جو جھنڊو آخر تائين لهرائيندو رهيو. سندس هڪ هٿ ۾ جھنڊو ۽ ٻئي ۾ ترار هئي. هو وڏي بهادريءَ سان وڙهندو رهيو، پر سندس حياتي ان ڏينهن تي پڄاڻي تي پهچڻي هئي. قريش جي هڪ گهوڙي سوار سندس ويجهو لنگهندي، سندس ساڄي ٻانهن شهيد ڪري ورتي. ان هوندي به هو اسلام جو جھنڊو ڪڇ ۾ مضبوط جھلي اللهُ اڪبر ۽ ڪلمو پڙهندو رهيو. ان بعد دشمنن طرفان کيس هڪ تير اچي لڳو ۽ هو پٽ تي ڪري پيو.
احد جي جنگ ۾ ستر کن اصحابي شهيد ۽ ايترا اخمي پڻ ٿيا. جنگ بعد حضور ﷺ جن پنهنجي ساٿين سان گڏ جنگ جي ميدان جو جائزو ورتو ۽ شهيدن کان موڪلايو. جڏهن پاڻ ﷺ مسعب رضه جي لاش وٽ پهتا ته سندن اکين ۾ ڳوڙها ڳڙي آيا. هن جنگ ۾ حضور ﷺ جن جي چاچي حمزي سميت ڪيترا صحابي سڳورا جدا ٿي ويا هئا. حضور ﷺ جن جنگ جي ميدان جي چوڌاري نظر ڦيرائي (جِتي مسعب رضه ۽ هن جا شهيد ساٿي هئا) چيو: “الله جو رسول شاهدي ٿو ڏئي ته الله جي نظرن ۾ توهان شهيد آهيو” ۽ پوءِ پنهنجن حيات ساٿين ڏي منهن مُبارڪ ڪري چيو: “انسانو! هنن وٽ وڃو، هنن تي سلام موڪليو . جنهن جي هٿ ۾ منهنجو روح آهي، ان جو قسم آهي ته جيڪو ماڻهو قيامت تائين هنن شهيدن تي سلام ٿو موڪلي، ته هو به هنن کي موڪلين ٿا.”
اسلام عليڪم يا مسعب
اسلام عليڪم معاشرت الشهداءُ
اسلام عليڪم ورحمة الله و برڪات.