وڌ ياڌر سورج پرساد نائيپال (V.S. Naipaul)
1968ع کان 1972ع جي وچ ۾ آمريڪا جي بندرگاهن ۾ جهاز هلائڻ دوران اسان کي هر هر ڪيوبا ۽ ويسٽ انڊيز جي هنن ٻيٽن ٽرنيڊاڊ ۽ ٽباگو ۽ ڀرواري ٻيٽ برمودا تي وڃڻو پيو ٿي. ٽرنيڊاڊ جي بندرگاهن جو نالو پورٽ آف اسپين آهي، جتي نائيپال ۽ سندس فئملي رهي ٿي. انهن ڏينهن ۾ هڪ ته پاڻيءَ جا جهاز مختلف بندرگاهن ۾ ڪلاڪن جي حساب سان نه، پر ڏينهن جي حسابَ سان بلڪ هفتن جي حسابَ سان بيهندا هُئا ۽ ٻيو ته جتي ڪٿي آدمشماري به گهٽ هئي ۽ ان ۾ اسان جهڙا ايشيائي اڃان به گهٽ هئا. ان ڪري هڪ ٻئي کي ڏسڻ سان وڌي هڪ ٻئي کي کيڪاريندا هئاسين ۽ خبرون چارون لهندا هُئاسين. شايد قرب، محبتون ۽ انسانيت جا قدر به گهڻا هئا. منهجي پهرين نائيپال جي ننڍي ڀاءُ شيوا نائيپال سان گس پنڌ تي ملاقات ٿي ۽ ان بعد ٻين سندس مٽن مائٽن سان. شيوا عمر ۾ بلڪل مون جيڏو هو ۽ پنهنجي وڏي ڀاءُ وانگر لکڻ پڙهڻ جو شوق هوس، پر هي ڀائر اڃاڻ ايڏو مشهور نه ٿيا هئا. شيوا جو هڪ ڪتاب Fire Flies انهن ڏينهن ۾ ڇپجي رهيو هو جنهن تي بعد ۾ هن کي ايوارڊ به مليا. انهن ڏينهن ۾ وڌياڌر جا ڪافي ڪتاب ڇپجي چڪا هئا، جن مان “مگيول اسٽريٽ ــ هائوس آف مسٽر بسواس” ۽ شايد “ڊي ممڪ مئن” يا “A Flag on the Island” اسان جهاز تي به کڻي آيا هئاسين، پر وڌياڌر نائيپال جا ڪتاب مون بعد ۾ پڙهڻ شروع ڪيا، جڏهن سندس “امنگ دي بلي ورس” ڪتاب پاڪستان جي مارڪيٽ ۾ آيو، جنهن تي ڪوثر نيازي صاحب جنگ ۾ تبصرو لکيو. هن ۾ نائيپال سکر پاسي جي هڪ سنڌي وڏيري جو به حوالو ڏنو آهي ته هو هر سال فصل لهڻ تي هفتو هوٽل ڪانٽينينٽل جي هڪ خاص ڪمري ۾ اچي رهندو هو، جتان هيٺ سئمنگ پول ۾ وهنجندڙ عورتن کي ڏسي اکيون ٺاريندو هو...”
شيوا چاليهه سالن جي ڄمار ۾ هڪ روڊ ائڪسيڊنٽ ۾ 1985ع ۾ وفات ڪري ويو. سندس پنج ڇهه ڪتاب ڇپيا هُئا، جن مان، North of South نالي سندس ڪتاب آفريڪا جي سفر جو آهي. سندس ڀاءُ ودياڌر (وي. ايس. نائيپال) تمام گهڻو لکيو آهي ۽ کيس 2001ع ۾ ادب جو نوبل پرائيز به مليو ۽ ان کان اڳ 1990ع ۾ انگلينڊ جي راڻي ايلزبيٿ کيس Knight جو درجو ڏنو، جنهن ڪري هو SIR سڏجي ٿو. پاڻ ڪجهه عرصو هتي نيويارڪ ۾ به رهيو، هاڻ انگلينڊ جي ولٽشائر شهر ۾ پنهنجي ٻي زال نادره علويءَ سان گڏ رهي ٿو جيڪا پڻ ڪنهن زماني ۾ جنرلسٽ هئي. نادرا جو پاڪستان سان تعلق آهي ۽ پهرين مڙس کان طلاق ملڻ بعد هن جي پڻ اها ٻي شادي آهي.
وي ايس نائيپال انگلينڊ جي يونيورسٽي آڪسفورڊ ۾ تعليم حاصل ڪئي، جتي هن جي ملاقات پئٽريشيا سان ٿي، جنهن سان هن 1955ع ۾ شادي ڪئي. 1996ع ۾ ان جي وفات بعد نائيپال نادرا سان شادي ڪئي. نائيپال جي هڪ ڪتاب The Mystic Masseur تي اسماعيل مرچنٽ فلم به ٺاهي. نائيپال جو ڪتاب “اي هائوس آف مسٽر بسواس” جيڪو اسان شروع ۾ نه پڙهيو ۽ ڪيترائي سال جهاز جي لئبرريءَ ۾ ٺپيو پيو هو، ان بابت پوءِ خبر پيئي ته نائيپال جو ماسٽر پيس آهي. هن ۾ ٽرنيڊاڊ ۾ رهندڙ هڪ برهمڻ جي مزاحيه الميه (Tragicomic) ڪهاڻي آهي، جيڪو پنهنجي شناخت (Identity) ۽ آزادي جي ڳولا ۾ آهي. ان ڪتاب جي برهمڻ ڪردار موهن بشواش جي ڪهاڻي جا ڪجهه حصا نائيپال جي پيءُ سيپرساد جي زندگيءَ جا آهن. جنهن لاءِ نائيپال پاڻ به ڪيترا دفعا چئي چڪو آهي ته:
“My Father was a profounder man in every way. And his wounds are deeper than the other man can say. It’s based on him, but it couldn’t be the real man.”
نائيپال جي پيءُ سيپرساد جو واسطو به ادب ۽ اخباري دنيا سان هو. پاڻ ويسٽ انڊيز جي مشهور اخبار Trinidad Guardian جو نمائندو هو. سندس ڪهاڻين جو پڻ هڪ ڪتاب ڇپيو آهي. نائيپال اڃان ويهن سالن جو مس هو ته سندس پيءُ سيپرساد 1953ع ۾ دل جو دورو پوڻ ڪري گذاري ويو. هن اهوئي چاهيو ٿي ته سندس پٽ وڏو ليکڪ ٿئي، پر هو پٽ جي ڪاميابي ڏسڻ کان اڳ هن جهان مان هليو ويو.