ڪمينٽمينٽ به ڪا شيءِ ٿيندي آهي
“هن چيو پئي ته تنهنجو مامو اچي ته ٻڌائجانءِ اسان دعوت ڪنداسين.” ثمير ٻڌايو.
“ڪير ٿي سگهي ٿو؟ سندس والد صاحب جي نالي جي خبر اٿئي؟” مون ثمير کان پڇيو.
“نه وڌيڪ مونکي خبر ناهي. هو توهان سڀني کي سڃاڻي ٿو.”
“ٿي سگهي ٿو سائين امداد جوڻيجو صاحب جو فرزند هجي يا واجد جوڻيجو، شفيق انصاري يا رفيع جوڻيجو وارن جو ڪو مائٽ. امداد جوڻيجو صاحب ABL بئنڪ جو صدر به رهي چڪو آهي، ظاهر هن جي ٻارن ساڳيو پروفيشن فالو ڪيو هجي. آئون سندن گهر اڄ کان 25 سال کن اڳ ويو هوس، جڏهن سندن ٻار ننڍا هئا ۽ اسڪول پڙهي رهيا هئا ۽ PECHS ۾ رهندا هئا.”
شيزان ريسٽورينٽ جي پٺيان گاڏين جي پارڪنگ جي ڪافي جاءِ هئي، جتي اسانکي پنهنجي ڪار پارڪ ڪرڻ ۾ ڏکيائي نه ٿي” اها ساڳي پٺ حبيب بئنڪ جي به هئي.
ثمير چيڪ جمع ڪرائڻ لاءِ اندر بئنڪ ۾ هليو ويو، بئنڪ جي گيٽ وٽ ئي روزي نالي هڪ ڪلارڪ ملي، جنهن ٻڌايو ته مئنيجر هينئر هينئر نڪري ويو آهي. ان ڪري مون بئنڪ ۾ اندر وڃڻ مناسب نه سمجھيو ۽ مسجد هليو آيس. يعني شيزان هوٽل جي بئنڪٽ هال ڏي. هوٽل جي مين دروازن تي ٻه چار اشتهار پوسٽر لڳل هئا، جن مان پاڪستان آمريڪن ائسوسيئيشن ۽ ARY ٽي وي جي سهڪار سان ڀرواري وڏي شهر ايڊيسن ۾ هڪ ميلو لڳڻ جو اشتهار هو، جنهن ۾ پريا، ريجا، ابير ۽ طافو وغيره پنهنجي فن جو مظاهرو ڪندا. ان ميلي جو نالو “ڌوم مچادو پاڪستان ميلا” وڏن اکرن ۾ لکيل هو، اڳواٽ ٽڪيٽ وٺڻ جو اگهه 13 ڊالر (800 روپيه کن ۽ گيٽ تان ان ڏينهن ٽڪيٽ جي قيمت 15 ڊالر لکيل هئي. ميلي ۾ داخلا جون ٽڪيٽون ڪٿان ملنديون ۽ جن وڏين ڪمپنين هن ميلي کي Sponsor ڪيو هو انهن جا نالا ڏنل هئا.
ان قسم جي ميلن جي حوالي سان نيو جرسي رياست مشهور آهي، پر هيسيتائين جيڪي ٿيندا رهيا ٿي، اهي گهڻو ڪري انڊيا جي رهاڪن طرفان هئا جن ۾ هنن جي فلمي دنيا ۽ ٽي وي جا آرٽسٽ آيا ٿي ۽ ان جون ڳريون ٽڪيٽون ڀري نه فقط انڊين ويا ٿي، پر اسان جا پاڪستاني پڻ، ڇو جو هتي اسٽار پلس، زي، صحارا، سوني جهڙا ٽي وي چينل هجڻ ڪري اسانجا پاڪستاني انڊيا جي هڪ هڪ آرٽسٽ کان واقف لڳن ٿا.
شيزان هوٽل جي ٻاهران بيٺل هڪ پاڪساني جيڪو پڻ مون وانگر اهو اشتهار پڙهي رهيو هو، تنهن چپن تي مرڪ آڻيندي چٿر واري نموني ۾ چيو:
“ٺهيو! مادي ڪڪڙ ٻانگ ڏني آهي! هن ڀيري اسانجي پاڪستانين کي غيرت آئي آهي ۽ انڊين جي مقابلي ۾ ميلي جو بندوبست ڪيو اٿن.”
“ڇو ڀلا پاڪستاني ميلو نه لڳائين ڇا؟” مون پڇيو مانس.
“حضرت! ڀلي لڳائين، پر پهرين انڊين چئنل ته ڏسڻ بند ڪن.” هن وراڻيو.
“پاڪستاني چئنل هجن ته ڏسن. هتي آمريڪا ۾ ڪو به ڪيبل وارو پاڪستاني چئنل نٿو سپلاءِ ڪري.” مون چيومانس.
“پاڪستاني چئنلن ۾ ٽپڙ هجي ته ڪو ڪيبل آپريٽر سيڙپ به ڪري. پاڪستاني آرٽسٽن کي نه ڳائڻ ٿو اچي ۽ نه وري ڪا ائڪٽنگ.... فلمون ڪي اڍائي مس، اهي به ڪير ڏسي ڪونه .... انڊين کي ڏسي اسان پاڪستاني به پاڪستاني فلمي گانن تي مشتمل انتاڪ شري پروگرام ڪنداسين، جنهن ۾ هر هڪ رڳو ارمان ۽ احسان فلم جا گانا ڳائي ماٺ ٿي ويندو. بهرحال اسان جي دعا آهي ته هي ميلو ڪامياب ٿئي.”
“ڇو ڀلا هن کان اڳ به لڳايو هئائون ڇا؟”
“ هڪ ٻه دفعا لڳي چڪو آهي. هڪ دفعي بنا موڪل جي ڪيائون ٿي. حڪومت ٺڳي پڪڙي مٿن ڏنڊ هنيو. ٻئي دفعي پنجاهه ٽڪيٽون به نه کتيون.” هن ٻڌايو.
بهرحال افسوس جي ڳالهه ته هن ميلي جي تاريخ منهنجي هجڻ دوران آئي. مونکي ميلي کان وڌيڪ ان کيattend ڪرڻ وارن سان ملڻ جو شوق هو، پر خوشيءَ جي اها ڳالهه ته چڱو جو مون هن ميلي ۾ داخل ٿيڻ جي ٽڪيٽ ائڊوانس ۾ نه ورتي ۽ ٻه ڊالر وڌيڪ ڏئي ان وقت وٺڻ جو سوچيم. ميلي تي ڪي خاص ماڻهو ته نه آيا ٿي سگهي ٿو ته ڪجهه وڌيڪ اچڻ شروع ٿي وڃن ها، پر سڀني کي خبر پئجي وئي ته انائونس ڪيل آرٽسٽن مان ڪيترا نه آيا آهن، خاص ڪري مک فنڪار عمر شريف، ان ڪري گيٽ تان ٽڪيٽون وٺڻ وارن پنهنجا هٿ روڪي ڇڏيا ۽ جن اڳواٽ ٽڪيٽ وٺي ڇڏي هئي ۽ کين خبر پيئي ته هنن سان ويساگھاتي ٿي آهي، ته هو انتظاميه سان “هاٿوپائي” تي لهي آيا ۽ اسان ميلو ڏسڻ بدران ميلو ڏسڻ وارن جو انتظاميه وارن سان جھيڙي جو ڪجهه حصو ڏسي موٽي آياسين.
انتظاميه جي هڪ همراهه کان پڇيم ته آرٽسٽ ڇو نه آيا، ته هن ٻڌايو ته سندن ٽڪيٽن تي لکها رپيا خرچ ڪري کين پاڪستان کان هتي گهرايوسين. ويزائن جو بندوبست ڪيوسين، هوٽلن ۾ رهائش جو خرچ ڀريوسين ۽ هاڻ عين موقعي تي ڦڏو ڪري ويٺا آهن ته کين ٻولايل اگهه کان اڃان به وڌيڪ ڏنو وڃي. ڪمٽمينـٽ به ڪا شيءِ ٿيندي آهي. هو الائي ڇا ٿا سمجھن ته آمريڪا ۾ رهندڙ پاڪستانين وٽ ڪا اڻ مئي دولت پئي آهي.”
سندس ٻيون ڳالهيون پنهنجي جاءِ تي پر آخري ڳالهه بيشڪ حقيقت تي مبني لڳي. اسانجا ماڻهو آمريڪا جي اميري يا هتي رهندڙ ماڻهن جي پگهار جو وڏو انگ ٻڌي، اهو ئي سمجھن ٿا ته آمريڪا ۾ رهندڙ هر هڪ وڏو شاهوڪار ماڻهو آهي، پر سچي ڳالهه ان جي ابتڙ آهي. هڪ ته هتي (آمريڪا) ۾ رهندڙ هر ديسي ماڻهو مٽن مائٽن ۽ پنهنجن جي پيارَ جو بُکايل آهي ۽ ٻي ڳالهه ته هتي مهانگائي تمام گهڻي آهي ۽ ويتر گذريل ٻن ٽن سالن ۾ هتي هر شيءِ ايڏو ته چوٽ چڙهي ويئي آهي جو ايڏي مهانگائي ڪڏهن نه ٿي. هر شيءِ ٻيڻ تي پهچي وئي آهي، گذر سفر لاءِ هتي جي هر ماڻهوءَ کي تمام گهڻي محنت ڪرڻي پوي ٿي ۽ اسان جي ديسي ڀائرن کي اڃا به گهڻي محنت ڪرڻي پوي ٿي. سادگي ۾ رهي گهڻا ڪشالا ڪاٽڻا پون ٿا، جو سندن سر سان گڏ نه فقط سندن زال ۽ ٻار آهن پر ماءُ پيءُ ۽ ڀيڻون ڀائر به آهن.... جن لاءِ هنن کي بچائڻو پوي ٿو. پر يقين ڪريو اهي جن جون زالون هتي رهي نوڪري يا پورهيو مزدوري ڪن ٿيون، انهن جو به گذر سفر ڏکيو ٿئي ٿو. ڪيترا ته چوويهن ڪلاڪن ۾ چند ڪلاڪ سمهن ٿا ۽ اوور ٽائيم يا ٻه ٻه نوڪريون ڪن ٿا ۽ ڪجهه ٿورن کي ڇڏي باقي گهڻي ڀاڱي ڀلي انڊين هجن يا اسانجا پاڪستاني؛ پنجابي، پٺاڻ، سنڌي يا بلوچ آڻڻ چاڙهڻ Sceniario ۾ رهن ٿا. توهانکي پهرين Look ڏيک ۾ لڳندو ته هنن وٽ وڏي گاڏي آهي. ايئرڪنڊيشن يا سينٽرلي هيٽيڊ فلئٽ آهي، پر سندن هر شيءِ گروي ٿي پيئي آهي. هو هر مهيني پنهنجي پگهار جو وڏو حصو گروي ٿيل گهر، ڪار، فرنيچر جي قسط جي ادائگي ۾ ڏين ٿا. پرديس ۾ رهڻ واري هر ماڻهوءَ کي پنهنجي وطن جي ڪانگ جي ڪان ڪان به مٺي لولي لڳي ٿي. سنگاپور، هانگ ڪانگ يا لنڊن دبئي ته وري به ڳتيل شهر آهن ۽ هر هڪ ٻئي جي ويجھو آهي. آمريڪا جهڙي ملڪ ۾ اسانجا رهندڙ هي ديس واسي پنهنجن سان ملڻ ۽ پنهنجي وطن جي سڪ پوري ڪرڻ خاطر ڪڏهن ڪڏهن هن قسم جا ميلا ۽ جشن ملهائين ٿا. هو سڄو سال چندا گڏ ڪري پنهنجي ملڪ جي فنڪارن کي گهرائين ٿا، جيئن سندن خوشي هڪ طرف پوري ٿئي ته ٻئي طرف سندن هم زبان، هم وطن، شاعرن، اديبن، ڳائڻن ۽ ٻين فنڪارن جي عزت افزائي ٿئي، پر افسوس جي ڳالهه اها آهي ته اسانجي وطن جا ماڻهو اهوئي سمجھن ٿا ته آمريڪا ۾ رهندڙ سندن ديس جي ماڻهن وٽ ڪا وڏي دولت پئي آهي ۽ انهن مان جيترو ٿي سگهي گهڻي کان گهڻو ڪڍجي. ڪيترون آرٽسٽ عورتون هونءَ پيون اڪيليون اينديون وينديون، پر هيڏانهن آمريڪا اچڻ جي دعوت تي زور ڀرينديون ته سندن مڙسن جي به ٽڪيٽ ڏني وڃي، ٻارن جي به ڏني وڃي. هوائي جهاز ۾ به ايڪانامي ڪلاس بدران بزنيس ڪلاس جي ٽڪيٽ ڏني وڃي ۽ هوٽل به هيءَ نه هيءَ کپي ۽ هڪ ڏينهن بدران ٻه ٽي ڏينهن اڳواٽ پهچنديون ۽ پوءِ فنڪشن ۾ باقي ڏينهن اڌ هوندو ته سندن فنڪاريءَ جي ٻولايل پئسن کان وڌيڪ جي گهر ڪنديون. افسوس جي اها به ڳالهه آهي ته ويندي اسانجا سنڌي آرٽسٽ به ان کان آجا نه آهن ۽ پوءِ انهن جو پورائو ڪرڻ لاءِ هتي رهندڙ اسان جا ڀائر جيڪي ميزبان آهن، وڌيڪ پنهنجي کيسي مان ڀرين ٿا. فنڪشن جي انٽري في يا ان ۾ رکيل لنچ يا ڊنر جي في ماڻهو قيمت وڌائين ٿا. گذريل ٻن کن مهينن ۾ جيڪي ڪجهه هتي (آمريڪا جي مختلف شهرن: نيويارڪ، نيوجرسي، ورجينيا، واشنگٽن ۽ بالٽيمور ۾) فنڪشن ٿيا آهن، انهن ۾ جيڪي هتي جا نه آيا آهن، انهن مان ڪيترن ان جو سبب مالي پريشاني ٻڌايو. ويندي واشنگٽن ۾ هلندڙ هڪ سنڌي فنڪشن ۾ اتي ۽ ڀرواري رياست ورجينيا ۾ رهندڙ ڪجهه سنڌي ان فنڪشن ۾ نه آيا، مون جڏهن هنن کان ان جو سبب پڇڻ تي زور ڀريو ته هنن اهو ئي ٻڌايو ته “ڊنر جا پنجهتر ڊالر رکيا ويا آهن، اسان افورڊ نٿا ڪري سگهون.” انهن ۾ هڪ ته سٺي پگهار وارو هو، پر پوءِ مون جڏهن ان ڳالهه تي غور ڪيو ته هو ٻارن سان گڏ رهي ٿو، جن جي اسڪول جا ڪتاب، فيون، اچڻ وڃڻ جا خرچ سارجن ته هو به Hand to Mouth يعني پيٽ ۾ پورو آهي ۽ اهو سوچيو ته سال ۾ ڪو اهڙو هڪ اڌ فنڪشن ٿئي ۽ ان شهر جا رهندڙ نه وڃي سگهن ته ڪيڏي ڏک جي ڳالهه آهي. اهو ائين آهي جيئن ڪنهن ٻار جي جنم ڏينهن تي ڪيترائي ٻار اچي گڏ ٿين ۽ رانديون رونديون ڪن ۽ ڳائين وڄائين پر سندن پاڙي جا ٻار سٺا ڪپڙا نه هجڻ ڪري نه وڃي سگهن. اهي باقي ٻارن جي کل کلڪي جو ٻڌي ويتر ڏک محسوس ڪندا.
بهرحال هتي فنڪشن ڪرائڻ وارن جو ڏوهه ناهي، بلڪه “سانا” ورلڊ سنڌي انسٽيٽيوٽ ۽ ٻين ادارن کي شاباس هجي، جو ان قسم جا فنڪشن آرگنائيز ڪن ٿا ۽ ظاهر آهي پئسي ڏوڪڙ جو خرچ هنن کي پنهنجي کيسي مان ڀرڻو پوي ٿو يا ٻين ميمبرن کان وٺڻو پوي ٿو. هتي هي ڳالهيون فقط ان ڪري لکي رهيو آهيان ته اسان جي ملڪ کان هتي آمريڪا يا جپان، انگلنڊ ايندڙ آرٽسٽ دل ۾ اهو خيال رکي اچن ته هو ڪنهن عرب ملڪ جي شاهوڪار شيخ يا ڪنهن رشوت خور ڪاموري جي دعوت ۾ نه پيا وڃن، پر انهن پورهيت مزدور پرديسين جي دعوت تي ٿا وڃن، جيڪي مائٽن مٽن کان پري رهي، سخت محنت مزدوري ڪري حق حلال جا فقط ايترا چار پئسا ٿا ڪمائين، جن مان هنن جي ٻچن ٻارن جو گذر سفر ٿي سگهي ۽ هنن جي ڪمائيءَ جو هڪ هڪ ڊالر صحيح معنيٰ ۾ “پگهر جي پورهئي” جو چئي سگهجي ٿو. ههڙن ملڪن ۾ ڪو مزدور هجي يا آفيسر سندن ڊيوٽيءَ جي نوعيت تمام سخت ٿئي ٿي، جنهن جو احساس اسان جي ماڻهن کي هتي آمريڪا ۾ اچي هنن کي ڏسي پوءِ ٿي سگهي ٿو.