ڊاڪٽر خورشيد چنا ۽ ڊاڪٽر نصرت قاضي آمريڪا ۾
“نه ايترا نه هئا. جيڪي هئا تن جي گهڻائي نيويارڪ، هوسٽن، واشنگٽن ۽ لاس اينجلس پاسي هئي. لياقت ميڊيڪل ڪاليج جي هڪ گرئجوئيٽ ڊاڪٽر نصرت قاضي درياهه جي هن پار واري شهر بالٽيمور جي هڪ اسپتال ۾ هوندي هئي. اها پنهنجي ڪليگ ڊاڪٽرياڻين سان اڪثر پاڪستاني جهازن تي ايندي هئي. منهنجي خيال ۾ ڊاڪٽر خورشيد چنا (مئڊم امينا خميساڻي جي ننڍي ڀيڻ) بعد هيءَ ٻي سنڌي عورت ڊاڪٽرياڻي آمريڪا ۾ هئي. سندس لاڙڪاڻي جي قاضي فضل الله ۽ قاضي عبدالمنان وارن جي فئملي سان تعلق آهي. هوءَ پنهنجي ڊاڪٽري پروفيشن ۾ ايڏو ته هوشيار هئي، جو جانسن هاپڪن يونيورسٽي ريسرچ هاسپيٽل وارا، جتي هوءَ ڪم ڪندي هئي، تعريف ڪندا هئا.”
اسان چانهه تي هن شهر فلڊلفيا جون ڳالهيون ڪندا رهياسين، جيڪو سڄي آمريڪا جو پنجون نمبر وڏو شهر آهي ۽ هن اڀرندي ڪناري تي نيويارڪ کان پوءِ فلڊلفيا آدمشماري ۽ واپار وڙي کان وڏي ۾ وڏو شهر آهي. بينجمن فرئنڪلن هن شهر جو رهاڪو هو. فلڊلفيا هڪ خيال کان تاريخي ۽ جھونو شهر آهي. چون ٿا ته ارڙهين صديءَ جو ڪجهه حصو هي شهر آمريڪا جو گاديءَ وارو شهر هو ۽ هن جي سياسي ۽ سماجي اهميت نيويارڪ ۽ بوسٽن کان به وڌيڪ هئي ۽ سڄي آمريڪا ۾ هن جي آدمشماري گهڻي هئي.
اسانجي جهازن جي فلڊلفيا واري مڪاني آفيس ۾، جهاز جي انجڻين جي مرمت ڪرائڻ جو انچارج مئنيجر، جيڪو ڪئيڪر سڏبو هو چوندو هو ته هي شهر اسان ڪئيڪرن (Quaker) ٺهرايو ۽ دنيا ۾ سڀ کان گهڻا ڪئيڪر فلڊلفيا ۾ ئي رهن ٿا.
ڪئيڪر ڪير آهن، تڏهن آئون سوچيندو هوس. ڇا بيمار ٿيڻ تي جيڪا Quaker Oats جي رٻ پيئبي آهي، اهي ساڳيا Quaker آهن. مزي جي ڳالهه اها ته انهن جو ٺاهڻ واري همراهه جو به ڪئيڪرن سان واسطو آهي. ڪئيڪرس (Quakers) دراصل عيسائين جو هڪ فرقو (Sect) آهي، جنهن جو سترهين صديءَ ۾ انهن عيسائين انگلينڊ ۾ بنياد وڌو، جيڪي باقي ٻين فرقن مان مطمئن نه هئا. هنن هن فرقي جو نالو The Religious Society of Friends رکيو، جيڪو عام طرح Quakers يا Friends سڏبو هو. هن فرقي جي ماڻهن تي باقي عيسائي پادرين ۽ گرجا گهرن طرفان ـــ خاص ڪري English Puritanism جنهن کي اڄ ڪلهه Anglicanism سڏيو ٿو وڃي پابنديون لڳايون. ويندي ڪئيڪرن مٿان مارڪٽ ڪئي وئي ۽ نه فقط برطانيا ۾، پر جتي جتي برطانيا جو راڄ هو، انهن ملڪن ۾ هنن سان ظلم ڪيا ويا ۽ جيل ڀريا ويا ۽ ڪيترن جو ته قتل ڪيو ويو ... جنهن کان اسانجا تاريخ جا شاگرد چڱي طرح واقف هوندا. (هيءَ 1650ع واري ڏهي جي شروع وارن سالن جي ڳالهه آهي) اڄ مذهبپڻي ۽ مذهب جي آزادي جي ڳالهه ڪرڻ وارن، تن ڏينهن ۾ ڪئيڪرس کي 1698ع کان 1833ع تائين ويسٽ منسٽر جي پارليامينٽ ۾ وهڻ تي بندش هڻي ڇڏي هئي. پوءِ هو ظلم کان نجات حاصل ڪرڻ ۽ آزاد فضا ۾ ساهه کڻڻ لاءِ ائٽلانتڪ سمنڊ لتاڙي، هيڏانهن آمريڪا هليا آيا هئا ۽ هنن جي چڱي مڙس “وليم پين” پنهنجي ماڻهن جي رهائش لاءِ هن پينسلوانيا رياست جو بنياد رکيو. وليم پين 1644ع ۾ ڄائو هو ۽ 45 کن ورهين جي ڄمار ۾ آمريڪا جي، هن رياست پينسلوانيا جو پايو 1689ع ڌاري رکيو. هي سال exactly اهو آهي، جنهن ۾ سنڌ ۾ اسان جو شاعر شاهه عبداللطيف ڀٽائي ڄائو. انڊيا جو مغل بادشاهه اورنگزيب جيڪو 1658ع ۾ شاهه جهان جي وفات بعد تخت تي ويٺو هو، ان کي حڪومت هلائيندي 31 سالَ ٿي ويا هئا، پر سندس وڏن توڙي کيس عوام جي ڀلي جي سوچ يا جمهوري حڪومت جي idea دماغ ۾ نه پئي آئي ۽ هيڏانهن هنن درويشن اهڙا ته ويهي جمهوري اصول ٺاهيا، جو پوءِ انهن مان متاثر ٿي انهن کي آمريڪا جي (Constitution) ۾ شامل ڪيو ويو.