• مترجم پاران : يوسف سنڌي
”هائو!“ چئي حاجي عبدالعزيز سامهون رکيل خاڪي لفافي ڏانهن اشارو ڪيو. مون وڌي وڃي اهو لفافو کوليو ۽ ان ۾ پيل ڪتاب ڪڍيم”اخوت ڪا سفر.“ پوءِ اتي ئي بيٺي بيٺي ڪتاب جا ورق ورائڻ سان گڏ وچان وچان ٿورو ٿورو پڙهندو به ويس ته منهنجي دلچسپي وڌڻ لڳي.”اخوت ڪا سفر“ بظاهر ته هڪ سفرنامو هو، پر بلڪل نئين اسلوب ۾ لکيل . دلچسپ ۽ معلومات سان ڀريل، تنهنڪري حاجي مينڌري کان اهو ڪتاب پڙهڻ جي لاءِ کڻي آيس.
پوءِ جڏهن مون ڪتاب باقاعده پڙهڻ شروع ته ڄڻ ڪتاب جي مَنڍ ۾ مَنڍجي ويس. سفر ڪهاڻيءَ ته پنهنجي جاءِ تي، پر ڪتاب ۾ ڪيئي ئي ڪهاڻيون، محنت جو ڪهاڻيون هيون، جستجوءَ جون ڪهاڻيون، خدمت جون ڪهاڻيون هيون، پاڻ ارپڻ جون ڪهاڻيون، ايثار ۽ قربانيءَ جون ڪهاڻيون، ۽ هر ڪهاڻي ڄڻ ٻئي ڪهاڻيءَ جو تسلسل ۽ هڪ ڌار ڪتاب جو تَت پئي لڳي. اخوت جو سفر هڪ ڪتاب نه پر”ڪيئي ڪتاب“ لڳم. ڪتاب پڙهندي پڙهندي ڪٿي احساس جي شدت سبب اکين ۾ لُڙڪ ڀرجي ٿي آيا ته ڪڏهن زبان مان بي اختيار اخوت جو سرواڻ ڊاڪٽر محمد امجد ثاقب ۽ سندس ٽيم جي ڪارڪردگيءَ تي واهه واهه ۽ داد جا لفظ نڪري ٿي ويا.
اخوت جي ’ميڪ اي ڊريم‘ پروگرام ۾ ٻارن جي ننڍين ننڍين خواهشن جي پورائيءَ جي ڪهاڻي ۽ هڪ پاسي ماءُ جو جنازو رکيو هجي ، ٻي پاسي اخوت جي تقريب هجي ۽ اخوت جي سرواڻ جنهن نموني اِهي ٻئي ڪم ڪيا اڃا اهي سندس ڪمٽمنٽ جو ثبوت هئڻ سان گڏ، سچ ته روئاڙڻ ۽ اخوت کي دعا ڪرڻ جهڙا آهن..
هونئن پاڻ وٽ اڪثر اين جي اوز پاران لفظن جي هيرا ڦيري ۽ انگ اکري هير ڦير تي ٻڌل بي روح ۽ بي چس ڪتاب ڇپجندا رهندا آهن ۽ انهن ڪتابن ۾ ڏنل ڪهاڻين ۾ ڪيتري سچائي هوندي آهي، انهن بابت انهن ڪتابن جا لفظ خود رڙيون ڪري ڳالهائي ٻڌائيندا آهن.
پر ڊاڪٽر امجد ثاقب جي هن ڪتاب ”اخوت جو سفر“ جي هڪ هڪ لفظ ، هڪ هڪ سٽ منهنجي روح ۾ لهي ويئي ۽ ڪتاب جي هر ڪهاڻي، جيڪا حقيقي ڪهاڻي هئي، تنهن منهنجي روح کي بي چين ڪري ڇڏيو. ڇو ته اخوت ڪا اين جي اوز ڪونهي . سڄو ڪتاب هڪ پيغام آهي غربت ختم ڪرڻ، غريبن جي ڏکن کي ختم ڪرڻ، انهن جي عزت نفس کي سلامت رکڻ ۽ انهن کي پنهنجن پيرن تي بيهارڻ جو ۽ اهو رڳو ڪو لفظي پيغام ڪونهي، پر اخوت جي ڪارڪردگي ان پيغام جي عملي ثبوت آهي ۽ اهو پيغام اهڙو آهي، جنهن جي هن وقت پاڻ کي وڌ ۾ وڌ گهرج آهي. اهو پيغام الله ۽ ان جي محبوب رسول ﷺ جو پيغام مواخات يعني ڀائپي/ڀائيچارو، اوهان وٽ پنهنجي ضرورت کان وڌيڪ جيڪا شئي هجي. اها پنهنجي غريب ۽ بي سهارا ڀاءُ کي ڏيئي ڇڏيو ۽ کيس پنهنجي پيرن تي بيهڻ ۾ مدد ڪريو، جيئن هن جي زندگي ۾ ڪجهه گهڙيون سک جون به اچي سگهن، هو روزگار جي اُلڪي کان آجو ٿئي ۽ وري اُن پيغام کي اختيار ڪري ٻين جي سهائتا جي لاءِ اڳتي وڌي.
هي ڪتاب ”اخوت جو سفر“ هڪ چٽو پيغام آهي ته پاڻ سڳورن مديني ۾ هڪ اهڙي حڪمت عملي اختيار ڪئي، جنهن تحت هر ماڻهوءَ کي ٻي جي مدد ڪرڻ جي لاءِ اڳتي وڌڻ جي فڪري ۽ عملي سگهه ملي .
ڪتاب جو آخري صفحو پڙهي، مون ڪتاب ٺپي رکيو ۽ کاڏيءَ تي هٿ ڏيئي ويهي سوچڻ لڳس ته هن ڪتاب جي پڙهڻ سان مون تي جيڪو اثر ٿيو آهي، مون تائين جيڪو سنهيو پهتو آهي، ان کي ٻين تائين پهچائڻ لاءِ آئون ڇا ٿو ڪري سگهان.؟ پوءِ مون بي اختيار پين ۽ پنو کڻي ڊاڪٽر امجد ثاقب کي خط لکيو ۽ لکيم ته ’هن ڪتاب جو ٻين ٻولين م پڻ، خاص ڪري پاڪستان جي سڀني قومي ٻولين سنڌي، پنجابي، پشتو ۽ بلوچي وغيره ۾ پڻ ترجمو ٿيڻ کپي.‘
۽ مون کي اندازو ڪو نه هو ته منهنجي ان تجويز تي قدرت وارو سنڌيءَ ۾ ان ڪتاب جي ترجمي جو ڪم مون کان وٺندو.
ڊاڪٽر امجد ثاقب ورندي ڏيندي خط ۾ لکيو:
”اخوت ڪا سفر“ جو جيڪڏهن سنڌيءَ ۾ ترجمو ٿئي ته مونکي گهڻي خوشي ٿيندي. مون ان سلسلي ۾ ڪجهه دوستن کي درخواست به ڪئي آهي، پر جيڪڏهن اها ذميداري اوهين کڻي سگهو ته وڌيڪ سٺو. ڇا آئون گذارش ڪري سگهان ٿو ته اوهين ئي ان ڪتاب کي سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪريو. مون کي پوري پڪ آهي ته اوهانجي بدولت اهو ڪم سٺي نموني ٿي ويندو“
ڊاڪٽر امجد ثاقب جي انهن لفظن جو مون تي ايترو اثر ٿيو، جو مون ٿوري ئي وقت ۾ هن ڪتاب جي سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪري ورتو. ۽ ڪتاب جي ترجمي دوران ۽ اخوت جي غربت جي خاتمي ڏانهن ڏينهون ڏينهن ڪاميابي ۽ ڊاڪٽر امجد ثاقب جي شخصيت منهنجي اکين اڳيان ڦرندي رهندي هئي. سوچيندو هئس ته تمام ٿورن پئسن سان شروع ڪيل ڪم، جنهن نموني، پکڙجي، وڌي ۽ ويجهي رهيو آهي، ان جي پويان خلوص، محنت، درد مندي جو عنصر ته آهي ئي پر مونکي سندس ڪاميابي جي پويان جيڪو وڏو عنصر نظر آيو، اهو ”عشق رسول“ آهي.”مواخات مدينه“ جي سنت جيارڻ کان وڏو ڪو ٻيو عشق رسول آهي ئي ڪونهي. جيڪو به ماڻهو مُحسن انسانيت، غريبن جي دوست ۽ ساٿي، آقاءِ نامدار جي سنت تي هلي ٿو ته ان جي رهنمائي به اتان ئي ٿئي ٿي ۽ ڪاميابي جا پروانا به اتان ئي جاري ٿين ٿا...
مون هي ڪتاب ’پيهي جان پاڻ ۾ ڪيم روح رهاڻ‘ واري ڪيفيت ۾ ترجمو ڪيو آهي. جيئن غربت جي ان خاتمي جي عملي جنگ ۾ يوسف جي خريدار پوڙهيءَ جيان منهنجو به ڪنهن ڪنڊ پاسي ۾ حصو ڳڻيو وڃي.
يوسف سنڌي
___________
حيدرآباد 28 جون 2014ع