3.2: ابراهام لنڪن
لنڪن هڪ غريب ماءُ ۽ پيءُ جو پٽ هو، جنهن جي شروعاتي زندگي تڪليف سان ڀريل هئي. روزگار جي ڳولا ۾ هن ڪيترائي ڌنڌا اختيار ڪيا، پر ڪامياب ٿي نه سگهيو. نيٺ مجبور ٿي هن وڪالت جو پيشو اختيار ڪيو. وڪالت جي ڪري کيس دليل پيش ڪرڻ جو فن اچي ويو. مٿس جيڪو سڀ کان وڏو ڳجهه ظاهر ٿيو، اهو هي ته هر دليل ڪارگر نه هوندو آهي. وڪيل کي ڇا چوڻون آهي ۽ ڪڏهن چوڻون آهي، اهو ڄاڻڻ نهايت اهم آهي ۽ جيڪڏهن اهو گُر اچي وڃي ته پوءِ وڪيل ڪيس نه هارائيندو آهي. آمريڪا جي سڀ کان نازڪ ڪيس جي شروعات 1858ع ۾ ٿي. اهو ئي شڪاگو شهر، اهي ئي ٿڌيون هوائون، اهي ئي پُرسڪون ڍنڍون، پر اهي ڏينهن ايترا پُرسڪون نه هئا. ڪانگريس جي ٻن اميدوارن ابراهام لنڪن ۽ اسٽيفن ڊگلس جي وچ ۾ غلاميءَ جي موضوع تي تاريخي بحث جي شروعات ٿيڻ لڳي. اهو بحث ستن تقريرن تي ٻڌل هو. انهن ستن تقريرن کي هزارين ماڻهن ٻڌو. انهن کي آمريڪي تاريخ ۾ Most famous political debate به چيو وڃي ٿو. لنڪن کي قدرت اڳواٽ ئي ان موقعي جي لاءِ تيار ڪري چڪي هئي. هن پنهنجي ڳالهه ٻولهه ۽ دليلن سان سڄي آمريڪا کي هڪ مَنڊ ۾ منڊي ڇڏيو. جيئن غالب چيو آهي.
دیکھنا تقریر کی لذت کہ جو اُس نے کھا،
میں نے یہ جانا کہ گویا یہ بھی میرے دل میں ہے۔
هو سينيٽر جي چونڊ کٽي نه سگهيو، پر هن آمريڪا کي لوڏي ڇڏيو. شڪست هن جي ارادن کي اڃا به سگهارو ڪري ڇڏيو. هو مايوس ضرور ٿيو، پر هن سچائيءَ جو ساٿ نه ڇڏيو. نتيجو اهو نڪتو ته ٻن سالن کانپوءِ 1860ع ۾ سينيٽ جي چونڊ هارائيندڙ اهو اميدوار آمريڪا جو سورهون صدر بنجي ويو ۽ پوءِ زندگي جي پوين پساهن تائين صدر رهيو. هن جي اڳواڻي ۾ آمريڪا کي ٻيهر زندگي ملي. آمريڪي رياستون ان وقت وکرڻ جي ويجهو هيون. اتر ۽ ڏکڻ جي وچ ۾ وڏي خليج حائل ٿي چڪي هئي، ايتري قدر جو لنڪن جي صدارتي حلف کڻڻ کان اڳ ئي ڏاکڻين رياستن فلوريڊا، مسي سپي، الباما، جارجيا، لوزيانا ۽ ٽيڪساس يونين کان ڌار ٿيڻ جو اعلان ڪري ڇڏيو. ڪجهه وقت کانپوءِ ورجينيا، نارٿ ڪيرولينا، ٽيني سي ۽ آرڪنساس به ان فهرست ۾ شامل ٿي ويون ۽ واشنگٽن ڊي سي جي مقابلي ۾ رچمنڊ کي گاڌي جو هنڌ ۽ جيفرسن ڊيوس کي صدر به چونڊي ورتائون. اتان کان ئي لنڪن جي سياسي سمجهه ۽ ڏاهپ جو امتحان شروع ٿيو. وائٽ هائوس ۾ ويٺل اهو شخص رڳو سياستدان نه پر هڪ مدبر به هو. هن رفوگري جو ڪم اهڙي ته مهارت سان ڪيو، جو تاريخ به حيران ٿي ويئي. آمريڪا ۾ هيستائين چوئيتاليهه صدر چونڊجي چڪا آهن. پر جڏهن به انهن 44 صدرن مان ٽن عظيم صدرن جي چونڊ ڪئي وڃي ٿي ته هر ڀيري ابراهام لنڪن، جارج واشنگٽن ۽ روز ويلٽ ئي چونڊجن ٿا. وري انهن ٽنهي مان لنڪن کي پهرين نمبر تي رکيو وڃي ٿو. هر نئين سروي ۾ هن جي مقبوليت ۾ واڌارو نظر ايندو آهي. هو انهن ماڻهن جي فهرست ۾ شامل آهي، جن جي عظمت جو راز هوريان هوريان ظاهر ٿيندو آهي. آمريڪي آئين سان محبت ۽ قانون جي بالادستي جو اٽل ارادو، اهي ٻه اهڙا گُڻ آهن، جن ۾ هو پنهنجي سڀني وطن واسين کان اڳتي هو. هو بهترين مقرر ۽ مدبر هئڻ کانسواءِ سياسي جوڙ توڙ جو پڻ ماهر، بهادر، فراخدل ۽ موقعي شناس به هو. هو خودپرست به هو. سندس هي لفظ نه رڳو آمريڪا، پر سڄي دنيا کي متاثر ڪن ٿا:
A house divided against itself can not stand I believe this government cannot endure permanently half slave and half free.
آمريڪي تاريخ جو سڀ کان اهم دستاويز declaration of independence سان کيس جنون جي حد تائين عشق هو. سندس چوڻ هو ته آمريڪي آئين کي ان ئي دستاويز جي روشنيءَ ۾ پڙهڻ گهرجي. سندس مشهور جملو آهي: Govt. of the people by the people for the people. هو پهريون آمريڪي صدر هو، جيڪو پنهنجي صدارت دوران قتل ٿيو. موت ڪڏهن ڪڏهن زندگيءَ کي دوام ٿو بخشي. هن جي موت کيس طلسماتي ۽ سدا جيئرو رهندڙ شخص بنائي ڇڏيو. سوال اهو آهي ته تاريخ جي اُن نازڪ موڙ تي لنڪن ئي صدر ڇو ٿيو. هن جي قوم صدارت جو تاج سندس ئي مٿي تي ڇو رکيو، اسٽيفن ڊگلس يا ٻي ڪنهن تي ڇو نه رکيو. اهو اتفاق هو يا قدرت جو سوچيل سمجهيل فيصلو. ڇا ليڊر رڳو وڏين قومن کي ئي ملندا آهن. نڪسن جو اهو سوال ڏاڍو ڏکيو آهي. پلو ٽارڪ، ڪارلائل ۽ ٽوائن بي وٽ به ان سوال جو جواب نٿو ملي. مختيار مسعود پنهنجي ڪتاب ”آواز دوست“۾ لکي ٿو، ”قدرت جو سڄو نظام اصولن جي تابع آهي. وڏن ماڻهن جي پئدائش جا به ڪي اصول آهن. ائين ٿو لڳي ته وڏا ماڻهو انعام طور ڏنا ويندا آهن ۽ سزا طور روڪيا ويندا آهن. نيٺ به ته قدرت هڪ بي قدري قوم کي وڏا ماڻهو ڇو عطا ڪري... کيس پنهنجي عطيي جي رسوائي ۽ بي قدري ناگوار لڳندي آهي.“ ڪيترن هزار فوٽن جي مٿاهينءَ تي شڪاگو کان ڊيلس ويندي هڪ حقيقت جو وڃايل سرو هٿ اچڻ لڳو. وڏا اڳواڻ وڏين قومن کي ئي ملندا آهن، هائو، ڪڏهن ڪڏهن ننڍين قومن کي به انعام طور اهي ملي ويندا آهن. ان اميد ۾ ته شايد ماڻهو سڌي رستي تي اچي وڃن، شايد ڪو قدرت جي طريقن کي سمجهي وٺي. پر اهو اصول ڪونهي، ڇو ته قدرت کي پنهنجي عطيي جي بار بار رسوائي اڻ وڻندڙ لڳندي آهي. ٻيو سوال اهو هو ته جيڪڏهن ائين آهي ته پوءِ وڏيون قومون ڪهڙيون هونديون آهن، جواب مليو، وڏي قوم اها هوندي آهي، جنهن جا ماڻهو شڪرگذار، انصاف پسند هجن ۽ حڪمرانن جي احتساب جي جرئت رکندا هجن. روشن ضمير قومن کي ئي روشن ضمير قيادت ملندي آهي. الله تعاليٰ اهو ٺلهو ته ڪونه چيو آهي ’ته هو تيستائين ماڻهن جي حالت ۾ تبديلي نٿو آڻي جيستائين هو پاڻ ئي پنهنجي حالت کي نٿو بدلائي.‘ جيڪي ماڻهو زوال کي قسمت سان ڳنڍين ٿا، سي سدائين زوال ۾ رهن ٿا.