سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

1.13: قافلو

اخوت، خوشبوئن جي نگري آهي. هتان کان واپسيءَ جو ڪو به رستو نه آهي، ڪوبه شخص جيڪڏهن مواخات (ڀائيچاري) جي تصور سان سهمت آهي ته اهو اخوت ۾ شامل ٿي سگهي ٿو. اخوت جي بورڊ آف ڊئريڪٽرس ۾ ماڻهو اُن ئي جذبي سان شامل ٿيا، فيصلو، طلب ۽ جستجو جوش ۽ همت ۽ ديوانگي تي هوندو آهي. اخوت ان جي آهي جيڪو ان جو ٿيڻ جي لاءِ تيار آهي، اسين ڀاڳوان آهيون، جو پهرين ئي ڏينهن کان اسانکي بي مثال سنگتي مليا آهن، ڊاڪٽر ڪامران شمس، اظهار الحق هاشمي، همايون احسان ۽ سليم احمد رانجها جهڙا هم سخن، هم درد ۽ هم خيال انسان. اهي ڪمال جا ماڻهو آهن. ان ۾ وري خاور رفيق، زاهد کوکر، فضل يزداني، ڊاڪٽر محمد سعيد ۽ علي ارشد حڪيم به شامل ٿي ويا. ڪجهه وقت کان پوءِ انور صادق ۽ زبير نواز به اچي شامل ٿيا. اخوت انهن جي ئي اخلاص جو نتيجو آهي. جيڪڏهن انهن جي مدد حاصل نه هجي ها ته شايد اخوت، اخوت بنجي نه سگهي ها. اهي اخوت سان ڪيئن لاڳاپي ۾ آيا، اهو به هڪ دلچسپ واقعو آهي. پي.آر.ايس.پي سان لاڳاپجڻ کانپوءِ مائيڪروفنانس مٿي تي سوار ٿي چڪو هو. آئون اڪثر ڪري دوستن يارن کي پاڻ سان گڏ وٺي ڏورانهن ڳوٺن ڏانهن نڪري ويندو هوس. منهنجي خواهش هئي ته هڪ اهڙو ئي ادارو جوڙيو وڃي، پر اُن ۾ وياج نه هجي. مونکي چڱي طرح ياد آهي ته هڪ ڀيرو ڪجهه دوست مون سان گڏ ”جيابگا“ نالي ڳوٺ ۾ پي.آر.ايس.پي. جو ڪم ڏسڻ جي لاءِ پهتا. ڊاڪٽر ڪامران اتي هڪ عورت کان پڇيو ته ڏهن هزارن جو قرض وٺي هن جي زندگيءَ ۾ ڪهڙي تبديلي آئي آهي. عورت جو جواب هو ته پهرين هن جا ٻارڙا رات جو هڪ ماني جو ڦلڪو کائيندا هئا ۽ هاڻ ٻه مانيون کائڻ لڳا آهن. ان هڪ جملي ۾ غربت جي سڄي ڪهاڻي لڪيل آهي. ان ڏينهن اسين ’جيابگا‘ مان سڌو لاهور جيمخانه آياسين ۽ سڄي دنيا جا موضوع بحث هيٺ آيا، پر غربت انهن ۾ سڀني کان مٿاهون هو. پي.آر.ايس.پي. جي ڪم کي واکاڻيو ويو، پر وياڄ تي سڀني کي اعتراض هو. مون چيو جيڪڏهن ننڍا قرض وياڄ کانسواءِ ڏنا وڃن ته ڪير ساٿ ڏيندو. کين ۽ ڪجهه ٻين دوستن کي ٻيهر دعوت ڏنم ۽ هڪ اداري جو نقشو پيش ڪيم. منهنجي گذارش تي ان اداري جو نالو ”اخوت“ رکيو ويو. ان گڏجاڻي ۾ موجود سڀني همراهن جو واسطو سول سروس سان هو، مائڪرو فنانس انهن جو شعبو نه هو. تنهنڪري ان تصور کي باقاعده هڪ اداري جي شڪل ڏيڻ جي ذميداري به مون کي ئي سونپي وئي. اهو منهنجي زندگي جو اهم ڏينهن هو.