سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

1.9 سونهن سان ايڏي ته ٽُٻ آهين

خيالن جو اهو سلسلو ان مهل ٽٽو، جڏهن ماني کڄي آئي. آزمودگار ميزبان ۽ وطن جي خوشبوءِ سان ٽٻٽار لذيذ ماني، هڪ ڀيري هڪ دوست چيو هئم ته آئون پي.آءِ.اي ۾ رڳو ان ڪري ٿو سفر ڪريان، جو مونکي ان جي برياني سٺي لڳندي آهي. مونکي اهي پراڻا سفر ياد اچڻ لڳا، جيڪي مون پي.آءِ.اي ۾ ڪيا هئا. 1993ع ۾ پرڏيهه جو اهو سفر جڏهن آئون پهريون ڀيرو آمريڪا پهتس، اُن ڏينهن منهنجي منزل واشنگٽن هئي، جتي مونکي آمريڪن يونيورسٽي ۾ هڪ سال گذارڻو هو، اهو عرصو ٻن سالن تائين پکڙجي ويو. آمريڪن يونيورسٽي ۾ منهنجو پهريون سال ’هيو برٽ همفري‘ فيلوشپ پاران اسپانسر ڪيل هو. آمريڪا جي هڪ مشهور سينيٽر جي نالي سان شروع ڪيل ان فيلوشپ تحت سڄي دنيا مان چونڊ ماڻهن کي هڪ سال جي لاءِ آمريڪا گهرايو ويندو آهي ۽ انهن جي بهترين ادارن ۾ سکيا ٿيندي آهي. ان سال پاڪستان مان مون سان گڏ عارفه صبوحي هئي، جيڪا پاڪستان جي پهرين عورت ڊپٽي ڪمشنر بڻي ۽ ٻيو اظهر عباس چونڊيو ويو. هڪ سال جي فيلوشپ کانپوءِ اسان کي واپس موٽڻو هو. پر مونکي اتي ’هال آف نيشنز اسڪالرشپ‘ جي آڇ ٿي ۽ آئون وڌيڪ هڪ سال جي لاءِ ٽِڪي پيس. ’هال آف نيشنز اسڪالرشپ‘ به هڪ اعزاز هو. گذريل ڇائيتاليهن سالن ۾ آئون پهريون پاڪستاني هئس، جنهن کي اهو اعزاز مليو هو. ائين مونکي پبلڪ ايڊمنسٽريشن ۾ ماسٽرز جي ڊگري مڪمل ڪرڻ جو موقعو مليو. آمريڪن يونيورسٽي جي پهرين ساروڻي ايپرل April هئي. سونهن سان ٽٻٽار، پنهنجي نالي جيان سهڻي، ڪجهه ماڻهو واقعي اهڙا هوندا آهن، جيڪي ڏسڻ سان ئي دل ڌڙڪڻ وساري ڇڏيندي آهي، مصطفيٰ زيدي هروڀرو ته نه چيو آهي:
کس کو دیکھا ہے پندار نظر کے با وصف،
اک لمحے کیلئے رُک گئی دل کی دھڑکن۔
ايپرل جو ذڪر، بهارن جو ذڪر آهي. ڪجهه ماڻهو سهڻا هوندا آهن ته ڪجهه وري ڏاڍا سهڻا، پر جيڪي اُن کان به مٿانهان هجن ته انهن کي ڪهڙو نانءُ ڏجي. ايپرل جي ڳڻپ به اهڙن ئي ماڻهن ۾ ٿيندي هئي، جن لاءِ شاعري ڪئي وڃي ٿي. جهنڪار، جهرڻا، چنڊ، تارا، گيت، گُل ۽ خوشبوءِ سڀ ڪنهن هڪ شخصيت ۾ گڏجي وڃن ته شايد ڪي ٿورا ئي ان جي ويجهو پهچي سگهن. پر هوءَ شيءِ ئي اور هئي. پرهه ڦٽيءَ جي پهرين ڪرڻي جهڙي، جنهن کانپوءِ سُهائو ٿيندو آهي. رات جو پهريون تارو، جنهن کانپوءِ چنڊ جي چانڊوڪي وکربي آهي. مون جڏهن کيس ڏٺو ته ڪٿان کان هي شعر ٻُريو:
پھلے اک شخص میری ذات بنا،
اور پھر پوری کائنات بنا۔
ايپرل هڪ شخص نه پر سڄي ڪائنات هئي... پهرين سيمسٽر جي دوران آئون کيس لئبرري ڪيفي ٽيريا ۽ ڏاڪڻين تي دوستن ۾ ويٺل ڏسندو هوس. ٻيو سيمسٽر شروع ٿيو ته مون کانئس پُڇيو ته هوءَ ڪهڙا ڪورس پئي کڻي ۽ ائين اسين ٻيئي هڪ ئي ڪلاس ۾ پهچي وياسين. آئون ان ڪلاس ۾ ڪڏهن به دير سان نه پهتس. مون اُن ڪلاس ۾ سڀني کان وڌيڪ مارڪون کنيون. اهي ته ننڍڙيون ڳالهيون آهن، کيس متاثر ڪرڻ جي لاءِ انسان ڪجهه به ڪري سگهيو ٿي. اهو سيمسٽر ڏاڍي تيزيءَ سان گذريو. گل ٽڙندا رهيا، وکرندا ۽ مُرجهائجندا رهيا، نيٺ سيمسٽر جو آخري ڏينهن اچي پهتو. مون کي لڳو ته اهو بهار جو آخري ڏينهن هو. ايپرل پنهنجي سيٽ تان اُٿي مون وٽ آئي ۽ چوڻ لڳي ”مونکي حيرت آهي ته هڪ پاڪستاني شاگرد آمريڪي تاريخ جي ڪورس ۾ مون کي پويان ڇڏي ويو.“ سندس اها حيرت منهنجي لاءِ انعام هئي. ماڻهو شايد ان ئي هڪ گهڙي کي حاصل ڪرڻ لاءِ ڪشالا ڪاٽين ٿا. ايپرل جو اهو آخري سيمسٽر هو، هن جي ڊگري مڪمل ٿي چڪي هئي ۽ هو واپس فلوريڊا هلي ويئي ۽ ان سان گڏ اهي سمورا گُل به ساڻس گڏ هليا ويا. فلوريڊا کي چمڪندڙ سج جي رياست Sun Shine State چئبو آهي. مونکي پڪ آهي ته اهو سج ساڳئي نموني چمڪندو هوندو. ايپرل ته هئي ئي اهڙي.