سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

5.18: نيويارڪ: فيصلا هتي نٿا ٿين

ايندڙ ٽي ڏينهن نيويارڪ جي لاءِ هئا. بروڪليس، ڪوئينز، برونڪس، نيوجرسي، نيويارڪ ڊائون ٽائون ۽ مين هٽن جون عمارتون ڏسي ماڻهو حيرت ۾ ٻُڏڻ ٿو لڳي. نيويارڪ کي دنيا جي ’فنانشل ڪيپيٽل‘ چيو ويندو آهي. هتان جي آبادي سوا ڪروڙ جي لڳ ڀڳ آهي. نيويارڪ معيشيت ۽ واپار جو عالمي مرڪز آهي. گذريل سؤ سالن جي دوران آمريڪا ايندڙن، گهڻو تڻو نيويارڪ ڏانهن رخ رکيو. ائٽلانٽڪ سمنڊ جي ڪنڌي، آزاديءَ جو مجسمو ۽ مين هٽن جون اوچيون عمارتون، انهن سڀني کي سڀ کان پهرين ڀليڪار چون ٿيون. نيويارڪ جي ڪهاڻي ڪا ايڏي پراڻي ڪونهي... ٽي سؤ سال اڳ هتي جهنگ ئي جهنگ هو. بهار ۾ گل ٽڙندا هئا ۽ سياري ۾ برف جي چادر ڇانيل هوندي هئي. ڪڏهن ڪڏهن سمنڊ جوش ۾ ايندو هو ته لهرون ڇيڪ اندر گهڙي اينديون هيون. هڪ ڏينهن انسان کي ان ٻيلي جي خبر پئي ۽ هو اتي آباد ٿيڻ لڳو. سترهين صدي جي شروع ۾ ولنديزي واپارين هتي قبضو ڪيو. 1664ع ۾ برطانيا هن علائقي کي پنهنجي بيٺڪ بنايو. هڪ سؤ سالن تائين هتي برطانيا جو جهنڊو ڦڙڪندو رهيو. هڪ ڏينهن هتي جي رهاڪن تاج برطانيا کان بغاوت جو نعرو بلند ڪيو. آزادي جي جنگ جا وڏا وڏا واقعا هت ٿي گذريا. آمريڪا ۾ ٿيندڙ گهرو ويڙهه ۾ به نيويارڪ جو مرڪزي ڪردار آهي. هتان جا لڳ ڀڳ چار لک سپاهي ان ويڙهه ۾ شرڪت جي لاءِ ويا، جيڪي سڀ لنڪن جا سپاهي هئا ۽ انهن مان پنجونجاهه هزار ان ويڙهه ۾ مارجي ويا، زخمين جو ته ڪو ڳاڻيٽو ئي ڪونهي. اتر ۽ ڏکڻ جي وچ ۾ ان خوني ويڙهه جا زخم ڪڏهوڪا ڀرجي چڪا آهن. اها ئي آمريڪا جي ڪاميابي آهي.
ائٽلانٽڪ سمنڊ جي ڪناري تي کتل آزاديءَ جو مجسمو نيويارڪ جي سڃاڻپ آهي. اهو مجسمو فرانس پاران آزادي جي سؤ ساله جشن (1866ع) جي موقعي تي آمريڪا جي رهواسين کي پيش ڪيو ويو. اهڙو ئي هڪ مجسمو فرانس جي شهر پئرس ۾ پڻ آهي. آزادي جو اهو مجسمو دراصل هڪ علامت آهي، شايد ان ڳالهه جو اعلان آهي ته اوهين هاڻ هڪ آزاد سرزمين ۾ داخل ٿي رهيا آهيو. دنيا جو ڪو به اهڙو ملڪ ڪونهي، جنهن جا رهاڪو نيويارڪ ۾ آباد نه هجن. ڪجهه وقت اڳ هتي هڪ ڪروڙ کان به وڌيڪ رجسٽرڊ گاڏيون ۽ سوا ڪروڙ جي لڳ ڀڳ ڊرائيونگ لائسنس هئا. جيڪڏهن نيويارڪ هڪ ڌار ملڪ هجي ها ته دنيا جي سورهين معيشت قرار ڏنو وڃي ها. هن شهر ۾ اچ وڃ جو زير زمين نظام ڪنهن عجوبي کان گهٽ ڪونهي. سخت پٿريلي زمين جي ڪري ان نظام جي اڏاوت ڏاڍي ڏکي هئي. ان پٿريلي زمين جي ڪري ئي مين هٽن جون اوچيون عمارتون اڏيون ۽ انسان آسمان سان ڳالهيون ڪرڻ لڳو. هونئن ته نيويارڪ ۾ ڪيترائي اهم ۽ تاريخي هنڌ آهن، پر دنيا جي معاشي مرڪز هئڻ جي ڪري هتي جو سڀ کان اهم هنڌ وال اسٽريٽ ۽ نيويارڪ اسٽاڪ ايڪسچينج آهي. نيويارڪ اسٽاڪ ايڪسچينج ۽ وال اسٽريٽ هاڻ هم معنيٰ بنجي چڪيون آهن... هتي جا رهاڪو اهو باور ڪن ٿا ته دنيا جي دولت ۽ معيشت جو فيصلو هن ئي هنڌ ٿئي ٿو، پر شايد کين خبر ڪونهي ته الله وٽ معيشيت جا قانون ڌار ڌار آهن. وٺ پڪڙ، ڏوهه ۽ ڏوهاري، اهو سڄو کيل اڃا ڪو ٻيو آهي. خدا ماڻهن ۽ فردن کي ان مهل وٺ ڪري ٿو، جڏهن هو پنهنجي معيشيت تي پَڏائڻ شروع ڪن ٿا. جڏهن هو ان وهم جو شڪار ٿين ٿا ته غربت ۽ امارت فقط سندن محنت جو ئي نتيجو آهي. ’ڪيتريون ئي وسنديون اسان ويران ڪري ڇڏيون، جڏهن هو پنهنجي ڌن ۽ دولت تي پڏائيندا هئا‘ (القصص 28:58). انسان ڏاڍو اتڙو آهي، هر هر اهو وساري ٿو ڇڏي ته ڦرڪو ان مهل ٿو ڦري، جڏهن ڪو خدا سان برابري جو اعلان ٿو ڪري. خد اکي ٻيو ته سڀ ڪجهه گوارا آهي، سواءِ هٺ وڏائي ۽ شرڪ جي!