1.21: عبدالقادر حسن
گورنر هائوس جي ڇٻر تي ڪوٺايل ان تقريب ۾ پنهنجي اداري جو تعارف ڪرائيندي ايگزيڪيوٽو ڊائريڪٽر ڊاڪٽر امجد ثاقب ٻڌايو ته اسين انهن ماڻهن جي لاءِ ڪم ڪريون ٿا، جن جي بئنڪن تائين رسائي نه آهي. اسين بنا وياڄ جي قرض ڏيئي انهن غريبن کي پنهنجن پيرن تي بيهاريون ٿا ۽ هو غربت جي لڪير کان مٿي اُٿي کڙا ٿين ٿا. اسين حقدار ماڻهن کي قرض ڏيڻ جي لاءِ حڪومت کان ڪابه امداد نه ٿا وٺون ۽ نه ئي ڊونر ايجنسين ۽ عالمي ادارن کان خيرات ٿا گهرون. اسان جي خيال ۾ غربت جي خاتمي لاءِ حڪومت کان اڳ سماج جي ذميداري به آهي. ان اخوت جو پهريون مظاهرو ”مدينه شريف“ ۾ ٿيو، جتي مسلمانن پنهنجي مال ۽ مڏيءَ ۾ مڪي جي مهاجرين کي به شامل ڪيو. پاڪستان ۾ پنج ڪروڙ انسان غريب آهن ۽ اسين انهن جي غربت جو خاتمو ڪري سگهون ٿا. اسان جو پروگرام هڪ مسجد مان شروع ٿيو ۽ اهائي مسجد هاڻ اسان جي آفيس آهي. اُتي ئي اسين حقدار ماڻهن ۾ چيڪ ورهائيندا آهيون. ۽ اتي مسجد ۾ ئي اسان جي ماهوار گڏجاڻي ٿيندي آهي. ائين اهو مسجد سان هڪ لاڳاپو ڳنڍڻ جي ڪوشش پڻ آهي. گذريل ٻن سالن ۾ اسان اٺ سؤ گهراڻن کي 80 لک روپين کان به وڌيڪ رقم فراهم ڪئي. اسان وٽ چاليهه لک روپين جي رقم گڏ ٿيل آهي ۽ جيئن ته رڪوري سؤ سيڪڙو آهي، تنهنڪري اها رقم لڳاتار واري ڦيري ۾ رهي ٿي. هر مهيني اسين چاليهن ماڻهن کي چار لک روپيا قرض ڏيو ٿا. اسانجي خواهش اها آهي ته ڪو به غريب موڙي جي لاءِ اسانکي چوي ته اسين اها موڙي سندس گهر جي چانئٺ تائين پهچايون. اسين ان اداري مان فائدو وٺندڙن جو تعداد هزارن کان لکن تائين کڻي وڃڻ ٿا چاهيون. ڏسڻ ۾ ته اهو ڪم ڏکيو آهي، تنهنڪري اسان کي صلاح ڏني وڃي ٿي ته ٻاهرين مالياتي ادارن ڏانهن رجوع ڪريون. پر اسين هڪ مسلمان جي حيثيت سان ڪُل ۽ خدا جي مدد تي ڀروسو رکون ٿا. اسان جو يقين آهي ته اهو جنهن جو ڪم آهي، اهو ئي وسيلن جو بندوسبت پڻ ڪندو. جيڪڏهن ”ايڌي فائونڊيشن“ کي هر سال ڪروڙين روپين جو عطيو ملي سگهي ٿوته اهل دل ”اخوت“ سان پنهنجي وابستگي جو مظاهرو ڇو نٿا ڪري سگهن؟
گورنر هائوس جي ان تقريب ۾ اهي ماڻهو به موجود هئا، جيڪي ان اداري مان مستفيد ٿيا هئا. ڪنهن ڪئبن هنئي ته ڪنهن ريڙهي لڳائي هئي. ڪنهن وري ڪو ٻيو ڇوٽو موٽو ڪم ڪري غربت ۽ محتاجي مان ٻاهر نڪري پنهنجي پيرن تي بيٺا هئا. انهن ۾ ڳچ تعداد عورتن جو به هو. گورنر صاحب ان تقريب ۾ شهر جي دولت مند ماڻهن کي به شرڪت جي دعوت ڏني هئي، جن اخوت جي چڱي خاشي خدمت ڪئي. ٻين ته ٺهيو پر اسان صحافين به پنج سؤ هزار تائين حصو ورتو، جڏهن ته ٻين ماڻهن ته لکن جي صورت ۾ هن خير جي ڪم ۾ حصو ورتو.
خواتين و حضرات! ملڪ ۾ ايتري غربت ڪونهي، جيتري دولت جي اڻ برابريءَ جي ورهاست. هڪ طرف خودڪشيون آهن ته ٻي پاسي ڪروڙن ۾ کيڏڻ وارا آهن ۽ اسان جا حڪمران به انهن وڏن ماڻهن ۾ شامل آهن، جيڪي سرڪاري خرچن جي صورت ۾ غربت ۾ لڳاتار واڌارو ڪندا پيا وڃن. اخوت وارا جيڪڏهن ڪنهن مسجد کي مرڪز ٺاهي اهو ڪم ڪري رهيا آهن ته ٻيا ماڻهو ائين ڇو نٿا ڪري سگهن ۽ لاهور کان ٻاهر ٻين شهرن ۾ اهو ڪم ڇو نٿو شروع ٿي سگهي. اهي غريب جيڪي ڪجهه هزارن جي مدد وٺن ٿا، اِهي سؤ سيڪڙو اُهي واپس به ڪن ٿا ۽ انهن جي جاءِ تي هڪ ٻيو غريب گهراڻو نڪري ٿو اچي. اهي غريب ماڻهو بئنڪ خور ڪونهن اهي ته فقط عزت جي زندگي ۽ رزق حلال جا گهرجائو آهن. اهو حساب ڪير ٿو لڳائي سگهي ته جن ماڻهن اهو ڪم شروع ڪيو، تن جي ڀاڱي ۾ ڪيتريون نيڪيون گڏ ٿي رهيون آهن. هي اُهي ماڻهو آهن، جن سان هي سماج جيئرو آهي ۽ منجهن اڃا به حيا آهي. انهن ماڻهن ۽ انهن ماڻهن جي ڪم جي واکاڻ جي لاءِ مناسب لفظ ڪٿان آڻجن. اصل اسلام ته اهو ئي آهي ۽ اصل مسلمان ته اهي ئي همراهه آهن، جيڪي هڪ فلاحي معاشرو قائم ڪرڻ طرف وڌي رهيا آهن، اهو معاشرو جيڪو انساني تاريخ ۾ پهريون ڀيرو مديني جي مسلمان رياست شروع ڪيو هو.“
عبدالقادر حسن جيڪو ڪجهه لکيو، اها شروعاتي ٽن سالن جي ڪهاڻي هئي. ان وقت تائين رڳو اسي لک روپيا قرض ڏنو ويو هو ۽ اٺ سؤ گهراڻن سان اخوت جو رشتو ڳنڍيو هو. اڄ ايتري ئي رقم روزانو ڏني وڃي ٿي. اسين اُن وقت به ٿورائتا هئاسين ۽ اڄ به اسان جا ڪنڌ جهڪيل آهن. ڪاميابي تعداد ۾ نه پر اخلاص ۾ آهي، ڇا اخوت جي ترقي ان ڳالهه جو چٽو ثبوت ڪونهي ته الله حلال کي وڌائي ٿو ۽ وياڄ کي گهٽائي ٿو.