4.27: هڻ وٺ مان ڇا هڙ حاصل
قدير، امتياز ۽ آئون، اسين سڀ هڪ ئي گاڏي ۾ سوار ٿياسين ۽ اسان جو رخ ورجينيا جي هڪ وسندي ”هيگرز ٽائون“طرف هو. اسين سومهاڻي ڌاري اُتي پهتاسين. ان ننڍي شهر ۾ ڪيترائي پاڪستاني ڊاڪٽر رهن ٿا. انهن مان ڪن جو واسطو ڪنگ ايڊورڊ سان آهي. شايد کين دير سان اطلاع مليو. اهي ئي ڳالهيون، اهي ئي سوال ۽ جواب، جيڪي بالٽي مور جي اسلامي مرڪز ۾ ٿيا، البت هڪ سوال نئون هو. ان انداز ۾ اهو سوال پهريون ڀيرو پڇيو ويو، ”اوهان جي ان سڄي ڀَڄ ڀڄان ۽ محنت جو ڪهڙو فائدو ۽ اوهان هيل تائين ڇا هڙ حاصل ڪئي آهي؟“ هڪ همراهه جيڪو ڳچ دير کان اسان جون ڳالهيون ٻڌي بي چين ٿي رهيو هو، تنهن پڇيو. مقصد ته نيڪي آهي، پر ڇا حاصلات ٿي آهي، ان جي باري ۾ ته آئون ڪجهه به چئي نه ٿو سگهان. مون سوچي ڪجهه چيو. نيڪي بذات خود به هڪ انعام آهي. ڇا اهو ضروري آهي ته ٻج پوکڻ کانپوءِ اهو پڻ ڏٺو وڃي ته ان ميوو جهليو آهي يا نه. ڇا ٻج پوکڻ ڪافي ڪونهي؟ مون صوفي شاعر ميان محمد بخش جي ڳالهه ورجائڻ چاهي.
مالی دا کم پانی دینا، بھر بھر مشکاں پاوے،
مالک دا کم پھل پُھل لانا، لاوے یا نہ لاوے۔
سوال پُڇڻ واري جو تجسس اڃا به قائم هو، پر هن ڳالهه کي اڳتي نه وڌايو. هو يا ته مطمئن ٿي ويو يا وري کيس وقت جي تنگيءَ جو احساس هو. اُن کان اڳ جو ڪجهه ٻيا سوال به ٿين، اسان جي ميزبان شرڪت ڪندڙن جي مهرباني مڃي. اسان به کانئن موڪلايو. ۽ ايئن ”هيگرز ٽائون“ مان واپسي جو سفر شروع ٿيو. منهنجون اکيون ننڍ سبب پورجڻ لڳيون، پر امتياز ۽ قدير ڳالهين ۾ رڌل هئا. ڪنن ۾ ڪيتري ئي دير تائين ’هيگرز ٽائون‘ ۾ ٿيل سوال ٻُرندا رهيا. اسان جي ڪم مان ڇا هڙ حاصل ٿئي ٿي؟ ڇا ان ڪري ته ان سان غربت ختم ٿي ويندي... يا ان ڪري ته اسان کي اهو چيو ويو آهي ته بس ائين ڪرڻون آهي... اها ئي صحيح واٽ آهي. مون کي لڳو ته اصل ڳالهه ته اهائي آهي. پهرين ڳالهه ته بس اتفاقي آهي. اخوت جو واسطو ڪم سان آهي، نتيجي سان نه. اسين ته حڪم جا بندا آهيون. اها ته اطاعت ۽ پيروي آهي. اطيعو الله ۽ اطيعو الرسول... اهو ته هڪ اهڙو فرض آهي، جنهن جي ادائيگي ئي ان جي هڙ حاصل آهي. ”هيگرز ٽائون“ جو اهو سفر بي معني نه هو.
جسکا عمل ہے بے غرض اس کی جزا کچھ اور ہے،
حورو خیام سے گذر بادہ و جام سے گذر۔
*