سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

5.26: ميزبان هجن ته ههڙا

انوپم سان ملڻ کانپوءِ فخر مين هٽن گهمائڻ شروع ڪيو. فخر ۽ سندس وني ڏاڍا سٺا ميزبان هئا. جڏهن به ڪو سٺو ميزبان ملي ٿو ته مونکي ٻه ٻيا ميزبان ياد اچن ٿا. جن جي ڌيان ۽ خدمت جو چٽ وساريان ته به ڪيئن؟ همسفري، فيلوشپ جي دوران شاگردن کي ڪنهن مقامي ڪٽنب سان رهڻ جو موقعو به ڏنو ويندو آهي. ڪيترائي آمريڪي ڪٽنب شاگردن جي ميزباني ڪرڻ گهرندا آهن،پر ڏيهه، مان ايندڙ فيلوز کي ڪجهه ڏيهاڙا انهن سان گذارڻا پوندا آهن. منهنجو ڪڻو ولسن گهراڻي جي نالي نڪتو. آئون جڏهن واشنگٽن مان روانو ٿي ويسٽ منسٽر نالي شهر ۾ پهتس ته مسٽر ۽ مسز ولسن ڀليڪار جي لاءِ ريلوي اسٽيشن تي موجود هئا. هنن مونکي گاڏيءَ ۾ ويهاريو ۽ شهر جي ٻاهران هن جي گهر پهتاسين ايندڙ پنج ڏينهن هنن منهنجو پنهنجي پُٽ جيان خيال رکيو. مسٽر ولسن آمريڪا جي فارن سروس مان تمام سينئر عهدي تان رٽائر ٿيو هو. هن دنيا ڏٺي هئي، ڪجهه عرصو هو پاڪستان ۾ پڻ رهيو هو. پاڪستان جي باري ۾ سندس ڄاڻ تي مونکي خوشگوار حيرت ٿيندي رهي. هتي سندس ڪيترائي دوست هئا، جن جو ذڪر هنن جي لاءِ ڏاڍي خوشيءَ جو سبب بڻيو. مسٽر ولسن سان آمريڪي تاريخ تي ڳالهيون مُهاڙيون ۽ مسز ولسن سان سندس ٻارن جون ڳالهيون ٿينديون هيون. ٻن ڏينهن کانپوءِ مونکي پوري خبر پئي ته سندس ٽي پُٽ ۽ هڪ ڌي ڪٿي ۽ ڪيئن جنميا، ڪٿي ڪٿي تعليم ورتائون. هن وقت ڇا ٿا ڪن، زندگي ۾ ڪيڏانهن وڃڻ ٿا چاهين. ڪڏهن ڪڏهن پنهنجي ماءُ ۽ پيءُ سان گڏجڻ جي لاءِ ايندا آهن. هنن جون عادتون ڪهڙيون آهن. سندن هڪ پُٽ سان ته منهنجي فون تي به ڳالهه ٻولهه ٿي. ٻئي زال۽ مڙس ستر ۽ پنجهتر سالن جي عمر جي باوجود به کڙا تڙا ۽ چاڪ چڱا ڀلا هئا. اسين گڏجي ناشتو ڪنداهئاسين. ناشتي کان پوءِ آئون ويجهي يونيورسٽي ۾ هليو ويندو هوس، ۽ رات جو اسين ڪنهن قديم ريسٽورينٽ ۾ ڪنهن شمع دان جي هيٺان ٻرندڙ وسامندڙ روشني ۾ ڊنر ڪندا هئاسين. روزانو صبح جو اٿڻ ۽ رات جو سمهڻ مهل چانڊوڪيءَ ۾ سير ڪندا هئاسين.
مسٽر ولسن مونکي هينري ٿوريو سان متعارف ڪرايو، جيڪو آمريڪا جي مهمان اديبن ۾ ڳڻيو وڃي ٿو. سندس مشهور مضمون Civil Disobedience مهاتما گانڌي ۽ مارٽن لوٿر ڪنگ جي اهنسا جي هلچل جو بنياد بنيو. سندس مشهور ڪتاب ”والڊن“ انهن اهم ڪتابن ۾ ڳڻجي ٿو، جن آمريڪا جي مزاج کي متاثر ڪيو. آمريڪي ادب جو ڪلاسيڪ ناول ”انڪل ٽامس ڪئبن“ (Uncle Tom’s Cabin) به مون ان ئي گهر ۾ رهندي پڙهيو. مسز ولسن بي حد مهربان ۽ ٻاجهاري عورت هئي. مونکي ان مهل ڏاڍي ڦڪائي ٿيندي هئي، جڏهن هوءَ منهنجا ڪپڙا ڌوئي ۽ پوءِ استري ڪري منهنجي ڪمري ۾ رکي ڇڏيندي هئي. مروت ۽ ميزبانيءَ جو اهو پهلو وسارڻ جوڳو نه هو. مون ڪيترائي ڀيرا آمريڪا جي بين الاقوامي حڪمت عملي جي باري ۾ ڏاڍا سخت لفظ استعمال ڪيا، پر مسٽر ولسن هڪ ماهر سفارتڪار جيان انهن کي هڪ ڪَن مان ٻڌي ٻي ڪن مان ڪڍي ڇڏيندو هو. اختلاف راءِ جي باوجود به سندس رويو بي حد مهذب رهيو. تلخ ڳالهين کي شائستگي سان ٻُڌڻ ۾ ڪهڙو مزو آهي، اهو سبق مون مسٽر ولسن کان سکيو. پنجن ڏينهن کانپوءِ آئون جڏهن موڪلائڻ لڳس ته چئني ڏسائن اُداسي پکڙجي رهي هئي. اهو ڪمرو جتي آئون ٽڪيس، اهو رڌڻو جتي مسز ولسن منهنجي لاءِ آمريڪي کاڌا رڌيا، اهو اسٽڊي روم جتي آئون علم ۽ ڏاهپ جون ڳالهيون ٻڌندو رهيس. اهو ڊرائنگ روم جتي ويهي اسين هڪ خوبصورت دنيا جا سپنا ڏسندا هئاسين. ٻئي زال مڙس مونکي ڇڏڻ جي لاءِ اسٽيشن تائين آيا. مسز ولسن جو هٿ ڪيتري ئي دير تائين الوداعي انداز ۾ لهرائيندو رهيو. مسٽر ۽ مسز ولسن ٻئي هاڻ هن جهان ۾ ڪونهن. آئون هر سال ڪنهن ڏينهن شام ڌاري ٻه ميڻ بتيون ٻاريندو آهيان، اهو مسٽر ۽ مسز ولسن جي لاءِ منهنجو عقيدت جو نذرانو آهي، جن رڳو انساني جذبن تحت منهنجي ميزباني ڪئي ۽ مونکي ٻڌايو ته ضروري ڪونهي ته دل جو دروازو رڳو انهن جي لاءِ کوليو وڃي، جن کي ٻيهر موٽي اچڻون هجي. جيڪي واپس نه ورن تن کي به دل ۾ رکي سگهجي ٿو. فخر ۽ سندس وني به بهترين ميزبان هئا. هنن مسٽر ۽ مسز ولسن جي ياد تازي ڪري ڇڏي.