6.3: پنجاب ايجوڪيشنل انڊومنٽ فنڊ
ان خواب ۾ چاليهه هزار گهراڻن جا خواب ستل هئا. سڀني کان پهريون خواب هڪ ڏورانهين ڳوٺ ۾ رهندڙ ٻارڙي جو آهي. جنهن جا ست ڀائر ۽ ڀيڻيون، ماءُ ۽ پيءُ ۽ ڪيترائي غريب مٽ مائٽ آهن. رهڻ جي لاءِ هڪ ڪمرو، ڪچيون ڀتيون ۽ ڀڳل ڇت، نه بجلي ۽ نه ئي وري مال پاڻي، نه وري ڪو سٺو کاڌو پيتو. ڪجهه ٻڪريون ۽ ٻنيءَ ۾ مزدوري ان ڪٽنب ۾ ڪو به ٻار پنجين ڪلاس کان اڳتي نه وڌيو. اهي پاڪستان ٺهڻ کانپوءِ به غلام آهن. ان ڪٽنب ۾ هڪ ٻارڙو جنم وٺي ٿو، جنهن کي ڪتاب سان محبت ٿي ويندي آهي. هن جهالت جو سنگهرون ٽوڙڻ ٿي چاهيون. هن آسمان کي ڇُهڻ ٿي چاهيو. ان جا ڪجهه خواب ۽ ڪجهه خواهشون آهن. هو سڄو ڏينهن ماءُ پي سان گڏ مزدوري ٿو ڪري ۽ رات جو ڏيئي جي وَٽ ۾ پڙهڻ جي ڪوشش ٿو ڪري. هڪ ڏينهن کيس سندس ان ڪوشش جو ڦل مليو. مئٽرڪ جي امتحان ۾ هن سڄي ضلع ۾ پهرين پوزيشن کنئي. ماءُ ۽ پيءُ کي ته خبر ڪونهي امتحان ڇا آهي. ۽ پوزيشن حاصل ڪرڻ جو مطلب ڪهڙو آهي. ٻارڙي کي جنهن استاد هن سطح تائين پهچايو آهي، اهو چوي ٿو ته اها اڃا شروعات آهي. توکي وڌيڪ پڙهڻون آهي پر پڙهڻ جي لاءِ وسيلا گهربل آهن. نه گهر، نه ڇت، نه مال ۽ ملڪيت، نه ڪو سهارو... مڪمل محرومي ۽ غربت. جن مائرن وٽ زيور نه هجن، اهي ڇا ڪن. هي ٻارڙو به اهڙو ئي هو. پر نتيجو نڪرڻ جي ڪجهه ڏينهن کانپوءِ اُستاد گهرجي ڀڳل ٽٽل دروازي کي کڙڪائي ٿو. هو اڪيلو نه هو، پر ساڻس گڏ ٽپالي به هو. ان گهر جي ڪا به ايڊريس نه هئي، جو ٽپالي اُتي پهچي، نه ڪا گهٽي نه ڪو پاڙو. استاد ان ٻارڙي کي ٻڌائي ٿو ته هاڻ کيس اُلڪي جي گهرج ڪونهي. سندس سڀني تعليمي خرچن جو بندوبست ٿي ويو آهي. ڪاليج جي في، هاسٽل جو خرچ، ڪتابن جو خرچ، اهي سڀ هڪ دوست ادا ڪري ڇڏيا آهن ۽ ان دوست جو نالو، ’پنجاب ايجوڪيشنل انڊومينٽ فنڊ‘ آهي. ان خوشخبريءَ بهاولنگر جي هڪ ڏورانهين ڳوٺ جي ان ڀڳل ٽٽل گهر، جنهن تي ڪڏهن ڪو پکي به نه ويهندو هو، ان ڏينهن خوشي سبب ٻُرائجي رهيو هو. انڊومينٽ وٽ اهڙيون چاليهه هزار ڪهاڻيون آهن. پوٺوهار کان وٺي چولستان ۽ سون سڪسير کان وٺي سنڌو درياهه جي ڪنارن تائين. هر ڪهاڻي مايوسي کان شروع ٿئي ٿي، پر ان جي پڄاڻي اميدن تي ٿئي ٿي. شهباز شريف چار سال اڳ اهو خواب ڏٺو هو. تمام گهٽ ماڻهو اهڙا خواب ڏسندا آهن ۽ ان کان گهٽ اهڙا آهن، جيڪي اهڙن خوابن جي ساڀيان ماڻين ٿا. سيڪشن 42 جي ڪمپني، مڪمل شفاف نظام، ڏهن اربن جو فنڊ، هڪ ارب روپين جا ساليانا وظيفا، چاليهه هزار شاگرد، مئٽرڪ، انٽر، گريجوئيشن، ماسٽر تائين تعليم، گلگت، بلتستان، آزاد ڪشمير ۽ چارئي صوبا. اقليتون، اسپيشل ماڻهو، يتيم ۽ معذور ٻارڙا. اهو ڪم جيڪو قيام پاڪستان کانپوءِ ٿيڻ کپي ها. سٺ سالن کان پوءِ ٿئي ٿو. شاگردن ۽ شاگردياڻين کي پنهنجي محنت جو ڦل ۽ منزل ضرور ملندي. علي ڳڙهه پاڪستان ٺاهيو، انڊومنٽ فنڊ مان فائدو ماڻيندڙ شاگرد ۽ شاگردياڻيون اُن جي اڏاوت ڪندا.
پنجاب ايجوڪيشنل انڊومنٽ، شهباز شريف جو تصور هو. هو پاڻ ئي ان جو چيئرمين هو ۽ جڏهن مونکي وائيس چيئرمين بنجڻ جي لاءِ چيو ته مون کي ٿوري حيرت ٿي، ڇو ته مونکان اڳ ۾ ڪيترن ئي نالي وارن ماڻهن کي بورڊ اف ڊائريڪٽرز ۾ شامل ٿيڻ جي دعوت ڏني ويئي هئي. منهنجي لاءِ بهرحال اهو هڪ اعزاز هو. ڊاڪٽر ڪامران شمس کي چيف ايگزيڪيوٽو آفيسر طور چونڊيو ويو. سچ اهو آهي ته ڊاڪٽر شمس به ان چونڊ جو حق ادا ڪيو. فنڊ جي شروعات 2008ع جي آخر ۾ ٿي، شروعاتي ڏينهن ڏاڍا ڏکيا هئا. بي حد غريب ۽ باصلاحيت ٻارن کي ڳولهڻ بظاهر سولو نظر ٿو اچي، پر هڪ فروسده انتظامي ڍانچي ۾ اهو ڪم سولو ڪونهي. گهڻي سوچ ويچار ۽ سخت محنت کانپوءِ جسٽس (ر) عامر رضا خان جي مدبرانه شخصيت وڏو سهارو بڻي. ڊاڪٽر محمد اجمل خان ۽ محترمه انوشه احسان ڀرپور ساٿ ڏنو. آفيس ٺهي، ٽيم جُڙي، مول ۽ متا ٺهيا ۽ پوءِ هڪ اداري جنم ورتو، جيڪو پاڪستان جي تاريخ ۾ هڪ منفرد ۽ ڌار حيثيت جو حامل آهي.
آئون جڏهن ايجوڪيشن فنڊ سان لاڳا پيس ته ڪجهه دوستن مونکي ان ڳالهه کان پاسو ڪرڻ جي لاءِ چيو. هنن چيو ته توتي سياست جو ٺپو لڳي ويندو. پر مونکي پاڻ تي ڀروسو هو. مونکي خبر هئي ته سياستدان کان پري رهي ڪم ٿي نٿو سگهي، پر سياست کان پري رهي ڪم ٿي سگهي ٿو. الله تعاليٰ جي اها وڏي مهرباني آهي، جو پنجن سالن تائين اها عظيم ذميداري نباهيم ۽ دامن تي ڪو به اهڙو داغ نه لڳم، جنهن ۾ ذاتي جوف شامل هجي. انهن پنجن سالن ۾ وڏي وزير منهنجو راءِ جو مڪمل احترام ڪيو. نه ڪا سفارش ڪئي ۽ نه ئي ڪنهن کي ائين ڪرڻ جي موڪل ڏني. ميرٽ جي اها پاسداري يقين کان ٻاهر ٿي نظر اچي. پر اسان کي ان ڳالهه تي فخر آهي ته جيڪي چاليهه هزار اسڪالرشپون ڏنيونسين. انهن جا مڪمل تفصيل فنڊ جي ويب سائيٽ تي موجود آهي ۽ انهن ۾ هڪ به ڄاڻي واڻي غلطي ڪيل نه آهي. اُن چونڊ جي خلاف مونکي ٽي ڀيرا صوبائي محتسب جي عدالت ۾ پيش ٿيڻو پيو ۽ خدا جي مهربانيءَ سان هر ڀيري فيصلو فنڊ جي حق ۾ ٿيو. ايتري شفاف ڪارڪردگي، بهترين قيادت ۽ ايماندار ٽيم کانسواءِ ممڪن نه هئي.
آئي.ايس.او سرٽيفڪيشن، نقص کان آجون آڊٽ رپورٽون ۽ هڪ مڪمل شفاف نظام ، فنڊ جي سڄي ٽيم ۽ سڀئي بورڊ آف ڊائريڪٽرز ان جي لائق آهن ته کين داد ڏنو وڃي. انهن جو نالو تاريخ جو حصو بنجي چڪو آهي. ٻارن کي اعليٰ تعليم جي لاءِ اسڪالرشپن کان سواءِ مختلف قسمن جي سکيا به ڏني وڃي ٿي ته جيئن انهن جون قائداڻيون صلاحيتون نکري سامهون اچن. اسان کي انهن ٻارڙن کي مستقل جي قيادت طور تيار ڪرڻون آهي ته جيئن اهي پاڪستان کي سنئين دڳ لائي سگهن. هتي جي مٽي ته وڏي مردم خيز آهي. اسين ته پاڪستان بدلائي نٿا سگهون. پر ڪجهه وقت کانپوءِ اهي چاليهه هزار ٻار جيڪي چار لک هوندا، سي پاڪستان ضرور بدلائيندا. پنجاب ايجوڪيشنل انڊومينٽ فنڊ، کانپوءِ پاڪستان ايجوڪيشنل انڊومنٽ فنڊ آئيندي جي اُفق تي ٻرندڙ ڏيئن جي هڪ قطار نظر اچي رهي آهي.