5.2: هوائن جي دوش تي انهن جا نالا ولبرائٽ ۽ آرول رائٽ هئا.
ولبرائٽ ۽ آرول رائٽ، واشنگٽن ۾ ’سمٿ سونئن اداري‘ کي خط لکي انهن سڀني مضمونن جي فهرست گهرائي، جيڪي انساني اڏام جي باري ۾ لکيا ويا هئا. هنن وڏي جوش ۽ خروش سان انهن مضمونن جو اڀياس ڪيو. چئن سالن جي اڀياس کان پوءِ هنن لوهه جو هڪ لغڙ جهڙو جهاز ٺاهڻ جو فيصلو ڪيو. کين ڪهڙي خبر ته اُهو هڪ انقلاب آڻي ڇڏيندو، ٻئي ڀائر سائڪيلن جي اُڪري ۽ مرمت جي دڪان جا هئا، رات جو دوڪان بند ڪرڻ کانپوءِ هو هوا ۾ اڏام جا تجربا ڪرڻ ۾ مصروف ٿي ويندا هئا. هنن جي پهرين لغڙ جهڙي جهاز تي ٽي پائونڊ خرچ ٿيا. سڀئي تياريون مڪمل ڪرڻ کانپوءِ کين موسميات کاتي جي آفيس مان اها به خبر پئجي ويئي ته اُتر ڪيلي فورنيا ۾ ڪهڙو هنڌ اُڏام جي لاءِ سٺو ثابت ٿيندو. اها هڪ مٿاهين جاءِ هئي، جتي سمنڊ طرف تيز هوا هلندي هئي. اتي ساحل جي واري به نرم هئي. پهرين اُڏام، جڏهن هنن پنهنجي لغڙ جهڙي جهاز ۾ چڙهي اڏامڻ شروع ڪيو ته هو ڪجهه سيڪنڊن کان وڌيڪ هوا ۾ ترسي نه سگهيا.
رائٽ ڀائرن جي ان اُڏام وقت هڪ انجنيئر به اتي موجود هو. جنهن کين ’شڪاگو جي سوسائٽي آف انجنيئرز‘ جي سامهون تقرير ڪرڻ جي دعوت ڏني ته انهن ڀائرن کي به حيرت ٿي. ان دوران هنن پنهنجي لغڙ جهڙي جهاز ۾ ويهي ڪيتريون ئي ڪامياب اڏامون ڪيون، پر کين پنهنجي اڏام کٽولي جي لاءِ هر هنڌ ڪا مناسب نه ٿي ملي. هوا يا ته تمام گهڻي هلڪي هوندي هئي يا و ري تيز. نيٺ تنگ ٿي هنن پنهنجي هوا ٺاهڻ جو فيصلو ڪيو. هنن جهاز ۾ پئٽرول سان هلندڙ انجڻ لڳائڻ کانپوءِ برقي تارن جي ذريعي اها جهاز جي پنکن سان جوڙي. ڪنهن به مينوفيڪچرز ايتري هلڪي وزن جي انجڻ نه ٿي ٺاهي، تنهنڪري هنن اهو ڪم به پاڻ ئي ڪري پنهنجي دڪان جي اندر اهڙي انجڻ تيار ڪئي. ان مشين ۽ انجڻ کي سندس ڪل خرچ 60 پائونڊن کان به گهٽ آيو.
ان مشين جي ذريعي هنن 17-ڊسمبر 1903ع تي هوا جي مدد کانسواءِ اُڏام ڪئي. ان ڏينهن سخت سردي هئي، پر ان سردي جي باوجود جڏهن آرول رائٽ هوائي جهاز ۾ سوار ٿيو ته هن فلاور ڪوٽ نه پاتو هو، ڇو ته هن هوائي جهاز تي گهڻو وزن وجهڻ نه ٿي چاهيو. ناممڪن ڳالهه ، امڪان جي حد ۾ داخل ٿي ويئي. هوا سان ڳري مشين واقعي به هوا ۾ اڏرڻ لڳي ۽ ان 120 فوٽن جو فاصلو طئي ڪري ورتو. اڏام کٽولي جو روحاني تصور نيٺ جهاز ۾ بدلجي ويو. هڪ سال جي اندر اندر رائٽ ڀائر پنجويهه ميل ڊگهي اڏام ڪرڻ لڳا. هڪ سؤ سالن کان پوءِ هاڻ اها اڏام هزارين ميلن جو فاصلو طئي ڪري ٿي وٺي. سمنڊ، ريگستان، زمين ۽ آسمان جي وشالتا، اهو سڀ ڪجهه انسان جي هٿان مات کائي ويو.
آرول برائٽ ۽ ولبرائٽ جي پهرين اڏام ٻارهن سيڪنڊن جي هئي، پر اهي ٻارهن سيڪنڊ اڄ به انساني تاريخ ۾ محفوظ آهن. انهن جي بدولت صديون پراڻو خواب حقيقت ۾ بدلجي ويو. انسان تارن ڏانهن اڏام ڪرڻ لڳو. آئون جهاز جي ڏاڪڻين تان هيٺ لٿس ته مون کي رائٽ ڀائرن جي عظمت جو احساس اڃا به گهرو ٿيڻ لڳو.
خواب... خواب... خواب... غربت جو خاتمو فضا ۾ اُڏامڻ کان ڏکيو خواب نه آهي. رائٽ برادران هڪ خواب ڏٺو ۽ پوءِ ٻيهر ساڀيان تائين پهتا... اچو ته اسين به خواب ڏسون ۽ اسين جيڪو خواب اڄ ڏسنداسين، ايندڙ نسل ان سپني جي ساڀيان ماڻيندو.
اڏامي بلبليون وينديون، گلشن ۾ نه ڪو گل رهندو،
پکي پرواز ٿي ويندا، حويلي ۾ نه ڪو هُل رهندو.
غربت جي سومناٿ کي بهرحال جيتڻو آهي.