2.23: عقيدت بدران عمل
ڊاڪٽر اعجاز ان گهر ۾ ڪجهه ڏينهن اڳ ئي منتقل ٿيو هو. ان کان اڳ هو مسواڙي گهر ۾ رهندو هو. آمريڪا ۾ ڪاميابيءَ جو هڪ معيار اهو به آهي ته اوهين ڪيترو جلد پنهنجو گهر ٿا جوڙيو. ماڻهن جي اڌ وهي ان خواب جي پويان ڊوڙندي گذري ٿي وڃي. منجهند جو وقت ٿي چڪو هو. مانجهاندي دوران ايندڙ ٻن ڏينهن جو پروگرام بحث هيٺ رهيو. مانجهاندي کانپوءِ مقامي اخبار ’پاڪستان ٽائمز‘ جو نمائندو نديم ملڪ به اچي پهتو. ساڻس ڳالهه ٻولهه ٿي. شام جو پاڪستاني ڪميونٽي سان گڏ اخوت ڊنر هئي ٻي ڏينهن Illinois Institute of Technology (IIT) ۾ پاڪستاني شاگردن سان ملاقات هئي. ٻنپهرن جو ڊاڪٽر علي رضا وٽ ڊاڪٽرن ۽ پروفيشنلز سان مانجهاندو ۽ پوءِ شام جو اوڀر پنجاب جي ڪجهه همراهن سان ملاقات رٿيل هئي، جن جالنڌر ۾ اخوت جي طريقي تي ڪو ڪم ڪرڻ ٿي چاهيو. ڊاڪٽر اعجاز ۽ علي رضا اهو سڄو پروگرام ڏاڍي محنت سان ترتيب ڏنو هو. مانجهاندي کانپوءِ ڪجهه دير ستار صاحب سان ڪچهري ٿيندي رهي. زرعي يونيورسٽي پاڪستان جو تمام وڏو سرمايو آهي، پر اُتي تحقيق ۽ جستجوءِ سان گڏوگڏ قبيلن ۽ علائقن جي نالي تي گروهي سياست به ٿيندي آهي. اولهه جي ڪنهن درسگاهه ۾ اهڙي صف بنديءَ جو گمان ئي ناممڪن آهي. انسان جي گروهن ۾ ورهاست تعارف جي لاءِ هئي، نه ڪي تعصب جي لاءِ. اهو سبق به اهل مغرب حاصل ڪري ورتو. هاڻوڪي وائس چانسلر ڊاڪٽر اقرار خان ان يونيورسٽي کي هڪ بهترين ادارو ٺاهڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. آئون آمريڪا جي يونيورسٽين جا دورا به ڪري رهيو هوس. ان پسمنظر ۾ مونکي ذات ۽ برادري جو اهو فرق اڃا به وڌيڪ کٽڪڻ لڳو. ايتري ۾ نديم پهچي ويو، جنهن جو واسطو ”پاڪستان ٽائمز“ سان هو. سندس اها اخبار اتر آمريڪا جي سڀ کان وڏي اردو اخبار آهي، جيڪا هڪ ئي وقت ڪيترن ئي شهرن مان ڇپجي ٿي. اردو پڙهندڙن جي لاءِ اها هڪ نعمت آهي. اخبار جو هڪ وڏو حصو سماجي ۽ ڪاروباري سرگرمين تي مشتمل هوندو آهي. ديس کان دور، وطن جي خبرن لاءِ اها اخبار ڊگهي وقت کان ماڻهن جي خدمت ۾ رڌل آهي. نديم ملڪ جو چوڻ هو ته سندس اخبار رڳو خبر ئي نٿي ڏي، پر خبرگيري به ڪري ٿي. مون کي ته هو خود اخوت جو علمبردار نظر آيو. ڳالهين جو سلسلو شروع ٿيو ته ڳالهه اڳتي وڌندي ويئي. اخوت تي ڳالهه ٻولهه رڳو قرض تائين ئي محدود نه تي رهي، پر مواخات جي هر پهلو کي پنهنجي دائري ۾ وٺي ٿي. غربت جي خاتمي ۾ رياست جو ڪردار ڪهڙو آهي، ان سلسلي ۾ پڻ ڪيترا ئي سوال اٿيا. ڊاڪٽر اعجاز ياد ڏياريو ته اسان کي ڊنر جي لاءِ پهچڻو هو. ائين اها ڳالهه ٻولهه پڄاڻي تي پهتي. اسين سڀ جلدي تيار ٿي شڪاگو جي مشهور Devon Street ڏانهن روانا ٿياسين. اها شڪاگو جو هڪ مشهور هند آهي، جنهن تي هاڻ آمريڪا جو نه پر ننڍي کنڊ جو قبضو آهي. پاڪستان ۽ هندستان مان ايندڙ ماڻهن ان کي ديسي مرڪز ۾ بدلائي ڇڏيو آهي. پاڪستاني ۽ هندستاني دڪان، شورومز ۽ آفيسون.انهن تي ٻنهي ملڪن جي آزادي جا ڏينهن به باقاعدي ملهايا وينداآهن. چوڏهن ۽ پندرهن آگسٽ تي خاص تقريبن جو بندوبست هوندو آهي. Devon جي هڪ مخصوص حصي جي اڌ کي قائداعظم اسٽريٽ ۽ باقي اڌ حصي کي مهاتما گانڌي اسٽريٽ جو سرڪاري درجو ملي چڪو آهي، پر عقيدتمندي نمائش جي نه پر عمل جي تقاضا ٿي ڪري. ڪاش اهي ٻئي قومون قائداعظم ۽ گانڌي جي چوڻ تي عمل به ڪن.