3.18: غريبيءَ جي بدران اميري ختم ڪريو
منهنجو پيارو بابا هڪ دعا گهرندو هو. هاڻ ان جي معنويت هڪ آسمان جيان منهنجي مٿان اچي بيٺي آهي. ”اي خدا! مون کي غريبي کان بچائي.“ ان سان گڏ اهو به چوندو هو ته ”اي خدا مون کي اميري کان بچائي“. حد کان وڌيڪ غربت ڏوهه آهي ۽ حد کان وڌيڪ اميري ظلم آهي. ڏوهه ۽ ظلم ٻنهي کي ختم ڪرڻون پوندو. اسين نه ڏوهه ختم ڪري سگهيا آهيون ۽ نه ئي وري ظلم ختم ڪري سگهياسين. ڪجهه ماڻهو آهن جيڪي غربت ختم ڪرڻ جو ارادو رکن ٿا. اسان جون حڪومتون ماڻهن کي پينو بنائي رهيون آهن. منهنجي آقا محسن انسانيت رسول ڪريم حضرت محمد مصطفيٰ صلي الله عليه آله وسلم فرمايو ته زڪوات ڏيندڙ کان زڪوات نه ڏيندڙ بهتر آهي. ماڻهن پڇيو اهو وري ڪيئن يا رسول الله؟ پاڻ فرمايائون ته ماڻهوءَ کي ايترو امير ئي نه هئڻ گهرجي جو مٿس زڪوات لاڳو ٿئي. اهڙو سماج آئيڊيل آهي جنهن ۾ نه ڪو امير هجي ۽ نه وري ڪو غريب. منهنجو خيال آهي ته ڊاڪٽر امجد ثاقب انهن ماڻهن مان آهي، جيڪو اهڙي سماج اڏڻ جو خواب جيئرو رکيو ۽ ان جي اڏاوت غريبن ۾ ورهائڻ ٿو چاهي. مولا عليعه فرمايو هو ته اي ماڻهو! اوهان کان ابو طالب جو پُٽ سڀ ڪجهه کسي وٺندو ته اوهين چوندا ته مون اوهان سان ناحق ڪيو، پر مون اوهان کي اصل حق طرف موٽايو. حضرت عليعه جي اها ڳالهه قرآن پاڪ جي ان آيت جو تفسير آهي ”اوهان وٽ اوهان جي گهرج کان جيڪو ڪجهه وڌيڪ آهي اهو الله جي واٽ ۾ ڏيئي ڇڏيو.“
مونکي دولتمند نه وڻندا آهن، پر اهي دولت مند جي دردمند به هجن، ۽ ڇا اهي به انسان آهن، جن وٽ نه دل آهي ۽ نه وري ڪو دماغ، جن وٽ رڳو پئسا آهن. دولت سان گڏ دل جي دولت به هجي ته پوءِ ڇا ڳالهه ڪجي. غربت سان گڏ غيرت به هجي. ٻنهي جهانن جي سردار رسول ڪريمصه غريب هئڻ پسند فرمايو. پاڻ سڳورن فرمايو: آئون گهران ته بدر ۽ احد جا جبل سون ٿي وڃن، پر آئون الله جي بارگاهه ۾ عاجز ۽ غريب جي حيثيت سان وڃڻ ٿو گهران. غريبي ڪڏهن به بدنصيبي نه هئي، ته پوءِ اهي ڪهڙا ماڻهو آهن، جن اُن کي هڪ الزام ۽ طعنو بنائي ڇڏيو آهي. مون هڪ ڀيري سرمائيدارن جي محفل ۾ چيو هو ته اسين اهو نٿا چاهيون ته اوهين اميريءَ تان هٿ ڌوئي ويهو ۽ اسان کي به .اميريءَ سان نوازيو، پر اوهين اسان کان غريبي ته نه کسيو. اوهان اسان تي ظلم ڪيو آهي جو اسان کان اسان جي غريبي کسي ورتي آهي. اسين پنهنجي غريبي کي خوشنصيبي سمجهندا هئاسين. آسودگي ۽ عزت سان زندگي گذاريندا هئاسين. هاڻ اوهان زندگي کي ڦڪائي ۽ درندگي جي وچ ۾ عذاب بنائي ڇڏيو آهي. اسين درندا بنجي نٿا سگهون، جو اسان جي لاءِ اهو ئي ڪجهه بچيو آهي ته اسين ڦڪا ٿيون. اسين زنده نه پر شرمنده آهيون.
ڊاڪٽر محمد امجد ثاقب ”اخوت“ جي ذريعي ماڻهن کي اها ئي غريبي موٽائي ڏيڻ جو جتن ڪيو آهي ۽ اها سڀني کان وڏي نيڪي آهي، ڇا ڪو اهو سوچي سگهي ٿو ته ڏهن پندرهن هزار روپين جي قرض سان هڪ رنڙ عورت پنهنجي زندگي جو سفر شروع ڪري، ٻارن کي پڙهائي، ٻارڙين جي شادي ڪري ۽ وري قرض به موٽائي ڏي. هيستائين ٻه لک گهراڻا پنهنجي زندگيءَ کي هڪ ٻي زندگي بنائي چڪا آهن. اهي ڪهڙا قرضي آهن، جيڪي ايترا معزز بنجي چڪا آهن. لڳ ڀڳ سؤ سيڪڙو ماڻهو قرض موٽائين ٿا، نه ته پاڻ وٽ ته اربين کربين روپين جا قرض معاف ڪرايا ويندا آهن. غريبن جي لاءِ قرض حاصل ڪرڻ وڏي مصيبت هوندي آهي ۽ واپس ڪرڻ اڃا به وڏي مصيبت هوندي آهي. ڪجهه لک روپين جي قرض جي لاءِ غريبن، هارين ۽ عام انسانن کي پوليس جي ذرريعي ذليل خوار ۽ خراب ڪيو ويندو آهي. ماڻهو پنهنجي گهر مان بي گهر ۽ وطن مان بي وطن ٿي ويندا آهن.
قرض وٺڻ سنت آهي. پاڻ سڳورن به قرض ورتو ۽ ڏنو، پر اهو قرض حسن آهي. بنا وياڄ جي قرض اخوت کي عزت ۽ ڪاميابي ڏني آهي. قرض واپس ڪرڻ جي روايت به پاڻ وٽ نه آهي. اهي ماڻهو ڪيڏا نه وڏا ماڻهو آهن، جن جو خدا قرضي آهي. جنهن خدا جي بندي کي قرض ڏنو، ان ڄڻ خدا کي قرض ڏنو. اهي مقروض ۽ محبوب برابر ٿي ويا. منهنجي لاءِ اورينٽل ڪاليج ۾ هڪ سُٺي ڇوڪريءَ داخلا جي في ڏني هئي.پوءِ آئون ان جي قابل ٿي ويس ته اهو قرض لاهيان. مون کيس چيو ته آئون تنهنجو قرض لاهي سگهان ٿو پر ”آئون تنهنجو مقروض رهڻ ٿو گهران.“ هن چيو ته تون اربين روپيا ڏينءَ ته به اها ڪيفيت ڳري آهي. آئون اڄ به هن جو قرضي آهيان.“
ڪنهن جي قرضي رهڻ ۾ جيڪو اسرار آهي، اهو اسرار اجمل نيازي ئي سمجهي سگهي ٿو. يا وري اها ڇوڪري، جيڪا ڪجهه روپين جي قرض کي اربين روپين کان وڏو ٿي سمجهي.