5.16: هل ته نڪري هلون بتڪدي مان
يادون سنڀال ڪم ايندئي،
وڇوڙي جي سال ڪم ايندئي.
بظاهر ته اهي ٿورا ڏينهن هئا، پر جيڪڏهن انهن کي پکيڙجي ته اهي هڪ ڊگهي ڪهاڻي بنجي وڃن ٿا. الوداعي تقريب کانپوءِ ماڻهو موڪلائڻ لڳا. کين خبر هئي ته هاڻ ٻيهر ملاقات جو امڪان گهٽ آهي. اهو احساس ماحول کي ڏکارو بنائي رهيو هو. ڪجهه ئي ڏينهن ۾ اسان کي هڪٻئي سان عجيب اُنسيت ٿي ويئي هئي. اسين ڪيترو نه جلدي هڪٻئي جي ويجهو اچون ٿا ۽ پوءِ هڪٻئي کي وساري ٿا ڇڏيون الوداعي ملاقاتن جو سلسلو هلندو رهيو. مون صبح سان ئي سامان ٻڌي ڇڏيو هو. مون چاهيو ٿي ته نيويارڪ جو ايندڙ سفر جهاز جي بدران ريل وسيلي ڪجي. آمريڪا جو اصل حسن ڏسڻون آهي ته ان جو اڪيلو رستو ريل جو سفر آهي. سمنڊ، جيل، ڍنڍون ڍورا، ماٿريون، ريگستان... ڪٿي ڪٿي وستيون ته ڪٿي عمارتون. انسان زمين جي وشالتا کي ڪيئن نه پنهنجي وس ۾ ڪيو آهي. هڪ ڀيري مون سڄو مهينو آمريڪا جي هڪ ريل تي گذاريو. واشنگٽن کان شڪاگو، اتان وسڪونس، پورٽ لينڊ، ڪيلي فورنيا، ٽيڪساس، فلوريڊا، ميامي، نيويارڪ ۽ واپس واشنگٽن، آمريڪا جي چوڌاري هڪ گول ٺهيو ۽ سڄو آمريڪا ان ۾ سمائجي ويو. آئون ريل ۾ ئي سمهندو، جاڳندو، کائيندو ۽ پيئندو هئس،۽ جنهن شهر ۾ ڪو دوست هوندو هو، ته اتي لهي پوندو هوس اها ريل به ڏاڍي سهڻي هئي، نه سمهڻ ۾ ڪا تڪليف ۽ نه ئي وري هلڻ ڦرڻ ۾ ڪو مسئلو. ٽي وي روم، ريسٽورينٽ، اسٽڊي روم موجود هئا. مون سان گڏ فرخ، جنيد ۽ فرازين به گڏ هئا. هڪ مهيني کانپوءِ اسين جڏهن واپس ورياسين ته ڪيترا هزار ڪلوميٽر سفر ڪري چڪا هئاسين.
ٻي ڏينهن جڏهن مون يونيورسٽيءَ ۾ ان سفر جي ڪهاڻي ٻڌائي ته سڄو ڪلاس حيران ٿي ويو. انهن مان ڪوبه اهڙو نه هو، جنهن ائين پنهنجي ملڪ جو چڪر هنيو هجي. ايپرل کي ته اصل ويساهه ئي نه پي آيو. هن آڱرين جو دائرو ٺاهيو، مُنڊي تي کاڏي رکي ۽ مون کي ڏسڻ لڳي. سندس چهري تي حيرت جا ڪيترائي چٽ نظر اچي رهيا هئا. حيرت سونهن کي وڌائي ڇڏيندي آهي. مون سوچيو ته هاڻ ويهن سالن کانپوءِ اهڙي ڊگهي سفر جي وٿي ته ڪونهي، پر بوسٽن کان نيويارڪ تائين سفر ريل تي ٿيڻ گهرجي. قدير کي فون ڪيم. هن هڪدم سيٽ بوڪ ڪرائي ڇڏي. ۽ مون بيڪر هال مان نڪري ٽئڪسي ڪئي، سامان رکي، بوسٽن ريلوي اسٽيشن پهچي ريل جو اوسيئڙو ڪرڻ لڳس. هڪ ڪلاڪ کانپوءِ ٽرين به پهچي ويئي. هڪ ٻي سُندر سفر جي شروعات ٿي.اها ٽرين ايتري آرامده ته نه هئي، پر ان مختصر سفر جي لاءِ نهايت مناسب هئي. مون سامان رکيو ۽ دري جي پاسي واري هڪ سيٽ تي وڃي ويٺس. گاڏي هلي ته ڪجهه ئي منٽن ۾ شهر پويان رهجي ويو. وشال ميدان، نيڻ نهار تائين ساوڪ ۽ پاڻي، نيرو آسمان ۽ سمنڊ. جتي سمنڊ ختم ٿي ٿيو، اتان آسمان شروع ٿي ٿيو. آمريڪا جو اصل حسن سامهون هو. ڪيتري ئي دير تائين خلائن ۾ گهورڻ ۽ پراڻي سفر کي ياد ڪرڻ کانپوءِ مون سمنڊ ۽ ويڪري نيري آسمان تان اکيون هٽايون. نه اهي پروفيسر، نه يونيورسٽيءَ جو اهو ڪمرو، جنهن ۾ آئون سفر جي ڪهاڻي ٻڌائي رهيو هوس. نه ئي ايپرل جو حيرت ۾ ورتل چهرو.
خبرِ تحیرِ عشق سن نہ جنوں رہا نہ پری رہی،
نہ وہ میں رہا نہ وہ تو رہا جو رہی تو بے خبری رہی۔
ان اُفق مان هڪ ٻيو اُفق اُڀريو. وري اهو ئي خواب، جنهن جو نالو اخوت آهي. ٻارهن سال اڳ جڏهن مون اهو خواب ڏٺو هو ته ڪجهه به نه هو. پر پوءِ ان وڻ مان گؤنچ ڦٽا. بشريٰ اعجاز جو خوبصورت ڪالم ياد اچڻ لڳو: ”اخوت ايندڙ وقت جو خواب آهي، جيڪو هڪ مٿي ڦريل همراهه ڏسي ٿو... وڏا خواب سدائين مٿي ڦريلن جي اکين ۾ ئي لهندا آهن، ان ۾ عقل وارن جو نڪو اچي نڪو وڃي. جڏهن به وڏن خوابن جي ڳالهه نڪري ٿي ته مونکي اقبال ياد اچي ٿو، قائد ياد اچي ٿو ۽ سر سيد ياد اچي ٿو... ڊاڪٽر امجد ثاقب به اخوت جو خواب ڏٺو. عشق جو پهريون ڏاڪو، جنون جي ڏکين ۽ ور وڪڙن وارن رستن جي شروعات، انسانن کي سندن کسيل فضيلت ڏيارڻ جي خواهش، انهن جي عزت نفس جي بحاليءَ جي ڪوشش.... بوسٽن کان نيويارڪ تائين ٽرين جو اهو سفر پنجن ڪلاڪن تي ٻڌل هو ۽ ان دوران آئون اُن خواب تي سوچيندو رهيس. ڪنهن چيو ته خواب رڳو اهي نه هوندا آهن، جيڪي ننڊ ۾ ڏٺا ويندا آهن. خواب ته اصل ۾ اهي هوندا آهن، جيڪي سمهڻ ئي نه ڏين... اخوت به هڪ اهڙو ئي خواب آهي، سچ اهو آهي ته انسان کي اهوئي ڪجهه پلئه پئي ٿو، جنهن جي هو جستجو ڪري. ليس الانسان الا ماسعيٰ...