1.17: ڇا اخوت وٽ ڪو حل آهي
منهنجي ڳالهه ٻولهه جو تت هي هو ته جيڪي ماڻهو مائڪرو فنانس کي ڪاروبار سمجهن ٿا، تن کي ڪجهه دردمنديءَ کان ڪم وٺڻو پوندو. غربت ڪاروبار سان نه پر قربانيءَ سان ختم ٿيندي. سوالن جوابن جو سلسلو به ڏاڍو دلچسپ هو، پاڪستاني شاگردن اخوت جي باري ۾ گهڻي دلچسپيءَ جو اظهار ڪيو. پروفيسر ترن کنه ڳالهه ٻولهه کي سهيڙيندي چيو ته غربت هڪ گورک ڌنڌو آهي، ان جو ڪو هڪ نبيرو نه آهي ۽ نه ئي اسين ڪنهن هڪ نبيري کي حرف آخر سمجهون ٿا. جيڪڏهن ڪنونشنل مائڪرو فنانس ۾ تيزي سان پکڙجڻ جي گنجائش آهي ته اخوت جهڙا ادارا ڪم جي معيار کي بهتر بنائي سگهن ٿا. آخري منزل جي حوالي سان ڪو تضاد نه آهي. هڪ ٻئي کان سکڻ جي ضرورت آهي. بنگلاديش، هندستان، سريلنڪا ۽ پاڪستان،ڪيترن ئي ملڪن جا شاگرد اُتي موجود هئا. انهن مان گهڻن گڏيل سڏيل خيالن جو اظهار ڪيو، پر ان ڳالهه تي سڀ سهمت هئا ته ان ڪم کي ڪاروبار بنجڻ نه کپي ۽ نه ئي سرمائيداريءَ کي ان ڳالهه جي موڪل هئڻ گهرجي ته هو مائيڪرو فنانس کي پنهنجو مهرو بنائي غريبن کي مات ڏي. مونکي آڪسفورڊ جي تعليم يافته هڪ اڳواڻي پروفيسر ميلڪم هارپر جي ڳالهه ياد اچڻ لڳي هن جو چوڻ هو:
Microfinance has come of age and has lost its innocence. It is now coming to be seen as just another business which makes its profits as and where it can….. It is also moving away from government and NGO into the hands of real businesses; it has been `wal-martised.` Akhuwat reminds us of what we set out to do and why we did it. It takes us back to the early days of innocence when poverty alleviation was what microfinance was for. Akhuwat is breaking the mould, and is one of the most important innovations in microfinance anyware… Akhuwat demonstrate that there is another way, that generosity and brotherhood can be equally powerful motivation as profit maximization. This conclusion goes far beyond microfinance.
آئون جڏهن به ميلڪم جي اها لکت پڙهندو آهيان ته حيرت ٿيندي اٿم ته برطانيا ۾ رهندڙ هڪ پروفيسر ’رسول پارڪ‘ نالي ڪچي بستي مان اُٿندڙ روح تائين ڪيئن پهتو.
اخوت وٽ انهن سوالن جا جواب آهن يا نه، جيڪي عمران سرور اُٿاريا يا ميلڪم هارپر چيو، پر هڪ ڳالهه آخري هئي ته اخوت مائيڪروفنانس جي نياپي کي جيئرو ضرور رکيو، جيڪو سندس اصل روح هو. رورل سپورٽ پروگرام جي باني ۽ ڳوٺاڻي ترقي جي بين الاقوامي ماهر شعيب سلطان جو اهو چوڻ بي مهل نه آهي ته:
The journey of Akhuwat is a testament of the ability of volunteerism and self-reliance to transform the lives of thousands. It is a story that seeks to inspire… but most importantly it serves as a reminder of the spirit and objectives which initiated the birth of the microfinance movement.
تقريب پُڄاڻيءَ تي پهتي ته هڪ پاڪستاني شاگردياڻي ردا قاضي ياد ڏياريو ته اڄ 23 مارچ آهي يوم پاڪستان، ان ڏينهن اسانکي اخوت جو ئي پرچار ڪرڻ گهرجي. جنهن شخص هڪ آزاد وطن جو تصور پيش ڪيو، ان اهو به چيو هو:
ھوس نے کر دیا ہے ٹکڑے ٹکڑے نوع انسان کو،
محبت کی زبان ہو جا اخوت کا بیان ہوجا۔