5.33: ڪاميابيءَ جون ڪهاڻيون عامر خاڪواني
هڪ چاليهن پنجيتاليهن سالن وارو همراهه آيو، ان جي ڪهاڻي ته صفا جهوري ڇڏيو. ٻڌائڻ لڳو،”مون انٽر ميڊيٽ ڪئي آهي، هڪ نجي ڪمپني ۾ به چڱي خاشي نوڪري هيم. ٻارڙا وچولن درجن جي اسڪولن ۾ پڙهنداهئا. سفيد پوشي سان وقت گذري رهيو هو. جو هڪ ڏينهن ڪمپني جي مئنيجر سان جهيڙو ٿي پيو. اُن مالڪ کي شڪايت ڪئي. جنهن ڏهن ٻارهن سالن جي نوڪريءَ جو احساس ڪرڻ کانسواءِ ئي نوڪريءَ مان ڪڍي ڇڏيو. اهو ڌڪ ايترو ته سَنڌائتو هو، جو سڄي زندگي ئي بدلجي ويئي. ٻي نوڪري حاصل ڪرڻ جون هڙئي ڪوششون ناڪام ٿي ويون. ڪيترائي مهينا گذري ويا، جيڪا ميڙي چونڊي هئي، اها خرچ ٿي ويئي. زال جا هلڪا سلڪا زيور به وڪجي ويا. نوبت اچي فاقن تائين پهتي. پاڙي جي دڪاندارن به اوڌر تي سامان ڏيڻ بند ڪري ڇڏيو. دوست، مٽ ۽ مائٽ سڀئي اوڌرون ڏيئي ڏيئي صفا بيزار ٿي پيا، ايتري قدر جو هنن فون کڻڻ به بند ڪري ڇڏي. ملڻ ويندو هوس ته اندران ئي چورائي موڪليندا هئا ته موجود نه آهي. هڪ ڏينهن جڏهن لڳاتار ٽي ويلا فاقي ڪشي ۾ گذريا ته ارادو ڪيم ته هن ذلت واري زندگي کان مري وڃڻ ۾ ئي چڱائي آهي. زهر خريدڻ لاءِ به پئسا نه هئا. اوچتو خيال آيم ته ڪجهه وقت اڳ ڪوئا مارڻ لاءِ زهريليون گوريون ورتيون اٿم، گورين جو اهو پاڪيٽ ڳولي اهو پيهي سفوف بنائي ورتم. رڌڻي ۾ وڃي ڪافي عرصي کان رکيل ڳڙ جو شربت ٺاهيم. ان ۾ اهو صوف گڏيم ۽ پوءِ ٻارڙن ۽ زال کي سڏيم. زال حيران هئي ته اٽي لاءِ پئسا نه هئا، سو هي شربت ڪيئن آيو. مون زال ۽ ٻارن کي چيو هي شربت پيئو ته اوهان کي هڪ سُٺي خبر ٻڌايان. هو خوش ٿي ويا. گلاس ۾ شربت اوتي پنهنجي وڏي ڌيءَ کي ڏيڻ لڳس ته جهٽ هڻي منهنجي چئن سالن جي پُٽ گلاس کسي ورتو، خوشيءَ سبب هن جو منهن ٻهڪي رهيو هو، چوڻ لڳو ”بابا! پهرين آئون پيئندس ته جيئن سڀني کان پهرين خوشخبري ٻڌي سگهان“. اوچتو منهنجي ذهن ۾ خيال آيو ته منهنجن ٻارڙن کي مون تي ڪيڏو نه ڀروسو آهي، جو هو منهنجي هٿن مان زهر ڀريل گلاس به وٺي رهيا آهن. کين پڪ آهي ته سندن پيءَ کين نقصان رسائي نٿو سگهي. ان هڪ گهڙيءَ مونکي ڏڪائي ڇڏيو. مون گلاس سندس هٿن سان ڦريو ۽ زهريلو شربت ڪچي اڱڻ ۾ هاري ڇڏيم. ٻي ڏينهن صبح جو مون سائيڪل کنئي۽ پنهنجي هڪ واقفڪار ڪٻاڙيي وٽ ويس، کيس چيم ته آئون ڦيري لڳائي ڪٻاڙي جو سامان کڻي ٿو اچان، هو ڏاڍو حيران ٿيو ۽ چوڻ لڳو ”تون اهو معمولي ڪم ڪري سگهندين؟“ وراڻيم ”پنهنجي گهروارن جي لاءِ هرڪم ڪرڻ جي لاءِ تيار آهيان.“ پوءِ مون سائيڪل تي مختلف پاڙن جا چڪر هڻڻ شروع ڪيا. ڪٿان ردي ته ڪٿان پراڻيون بوتلون، جوتا وغيره گڏ ڪندو شام جو گهر موٽيس ته ايترا پئسا هئم، جو ماني ٺهي سگهي. هوريان هوريان ڪم ۾ سليقو ايندو ويو ۽ آمدني به وڌڻ لڳي. پوءِ ڪنهن اخوت جو ٻڌايو ته انهن کان قرض وٺي پاڻ ئي ڪٻاڙي بنجي ويس. اڄ ڪيترائي ڦيريءَ وارا مون وٽ ملازم آهن. ٻارڙا ٻيهر اسڪولن ۾ داخل ٿي چڪا آهن. وڏي پُٽ ته هن سال ڪلاس ۾ پوزيشن به کنئي آهي. گهر ۾ فرج به ورتو اٿم. موٽر سائيڪل به قسطن تي ورتي اٿم. مونکي خبر پئي آهي ته اوهان مان ڪن جو واسطو اخبارن سان آهي، منهنجو فقط هڪ پيغام ماڻهن تائين پهچائي ڇڏجو ته محنت ۾ ميهڻون ڪونهي، محنت ۾ ئي عظمت آهي ۽ محنت ڪو خراب ڪم نه آهي. وقت اچڻ تي پڙهيل لکيل کي به محنت ۽ مزدوريءَ جي لاءِ تيار رهڻ گهرجي. ان همراهه (نالو ڄاڻي واڻي نٿو لکان) جي تقرير اڄ به منهنجي ذهن ۾ ٻُري رهي آهي. آئون سوچيان ٿو ته جيڪڏهن مٿس پدري شفقت غالب نه اچي ها ۽ هو پنهنجي هٿن سان محنت مزدوري کي عار سمجهي ها ته هڪ ٻيو الميو اخبارن ۽ چينلز جي خبر بنجي وڃي ها. البت هن روايت شڪني ۽ عظمت جو جيڪو مثال قائم ڪيو آهي. ان تي ڪي ٻه سٽون به اخبار ۾ نه ڇپيون آهن. اسين ماڻهو بنيادي طور تي مايوسي جا پيامبر آهيون. ناڪاري خبرون اسان کي وڻنديون آهن ۽ اسين مايوس ڪندڙ مثالن کي پنهنجي شعله بيان تقريرن ۽ تحريرن جي زينت بنائيندا آهيون، اسين انهن پُرعزم، محنتي ۽ غربت کي شڪست ڏيندڙ گمنام هيرن جون ڪهاڻيون نظر انداز ڪري ڇڏيندا آهيون، جو يوناني دور کان وٺي اڄ ڏينهن تائين الميا ۽ ٽريجڊي ئي وڪامندي آئي آهي.
ڪرڻ جي لاءِ اصل ڪم اهو آهي ته اهڙن حوصلي مند ۽ محنتي ماڻهن جي زندگين کي مشعل راهه بنايو وڃي. ان سان گڏ جيڪي ماڻهو جيئرا رهڻ ۽ موت ۽ مايوسيءَ کي شڪست ڏيڻ چاهين ٿا، انهن کي هڪ سهارو ڏيڻ گهرجي. اخوت جهڙي بنا وياڄ جي قرض ڏيندڙ وڌيڪ تنظيمن جي گهرج آهي. اهاڳالهه به افسوس ناڪ آهي ته اخوت اٺن ڏهن سالن جي محنت، نيڪ نامي ۽ ڪريڊبيلٽي جي باوجود به پنجاهه سٺ ڪروڙ ئي ورهائي سگهي آهي. ان جو ماهيانو سرڪل به فقط ڪجهه ڪروڙن تائين محدود آهي. پاڻ وٽ وياڄ تي ڏوڪڙ ڏيندڙ همراهه آهن. اها وياڄ خور مافيا رڪوري جي لاءِ بدمعاشن جون خدمتون حاصل ڪندي آهي. لاهور جهڙي شهر ۾ رستن ۽ بازارين ۾ عام بينر لڳل نظر اچن ٿا. جن ۾ زيور ۽ ٻي ملڪيت وياڄ تي رکي قرض ڏيڻ جي خوشخبري ٻڌائي ويئي آهي. حيرت ته اها آهي ته انهن وياڄ خورن کان پُڇڻ وارو ڪوبه نه آهي.
سوال اهو ٿو پيدا ٿئي ته آخر حڪومت بنا وياڄ يا نالي ماتر فائدي تي قرض ڏيندڙ تنظيمون ڇو نه ٿي جوڙي؟ پنجاب حڪومت به اخوت جهڙين تنظيمن کي ساليانو ٻه ارب روپيا سولائي سان ڏيئي ٿي سگهي. جيئن مرڪز ۾ بي نظير انڪم سپورٽ پروگرام جي لاءِ پنجاهه ارب رکيا ويا. اها رقم هڪ ئي سال ۾ ائين اُڏي ويندي جو ان جو نالو نشان به نه ملندو. ڇا اهو مناسب نه آهي ته ان رقم جو هڪ حصو نيڪ نالو ڪمائيندڙ تنظيمن کي عطئي طور ڏنو وڃي ۽ باقي رقم مائيڪرو ڪريڊٽ ۾ لڳائي وڃي ته جيئن ماڻهن کي پنهنجن پيرن تي بيهاريو وڃي. ساڳي نموني بيت المال جي فنڊن مان قرضن جي بار هيٺ دٻيل ماڻهن جا بند خلاصا ڪرايا وڃن. ياد رهڻ گهرجي ته غربت کان وڌيڪ ماڻهوءَ کي مايوسي شڪست خورده ٿي بنائي. کين اميد ڏيارڻ، ساهه کڻڻ جي مهلت فراهم ڪرڻ رياست جو ڪم آهي ۽ امدادي ڪم ڪندڙ رفاهي تنظيمون پنهنجو ڪم ڪري رهيون آهن. پر اهو ڪم اصل ۾ رياست جي ئي ذميداري آهي.“
عامر خاڪوانيءَ جي اها لکڻي جون 2010ع جي آهي. هڪ سال کانپوءِ جون 2011ع ۾ حڪومت پنجاب هڪ ارب روپين سان قرض حسنه فنڊ جوڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ ان جي سڄي انتظام جي ذميداري اخوت جي حوالي ڪئي. اهو هڪ تاريخي فيصلو هو. ان فيصلي جو اعلان حضرت داتا گنج بخش جي درگاهه ۾ ٿيو، جيڪا عام ۽ خاص جي لاءِ هدايت جو سرچشمو آهي. شايد اهو بنا وياڄ جي بئنڪاري ڏانهن وڌندڙ وک به هجي. حضرت داگا گنج بخش جي جڏهن به ياد ايندي آهي ته ڪنڌ عقيدت سبب جهڪڻ لڳندو آهي.