سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

2.31: ازنگاهِ مصطفيٰ صه پنهان بگير

نعيم مسيح جي اها ڪهاڻي انهن هزارين ڪهاڻين مان هڪ آهي، جيڪي اسان جي ڀرپاسي وکريون پيون آهن. هڪ مزدور ٻه هزار روپيا قرض ورتو ۽ ان تي هن ٻارهن هزار روپيا وياڄ ڀريو! هڪ عورت ڏهن هزارن تي پنجهٺ هزار روپيا ڀريا. هڪ گهريلو عورت ڪميٽيءَ جي چڪر ۾ اچي پنجاه هزار روپيا وياڄ تي کنيا ۽ ان تي گهٽ ۾ گهٽ ويهه لک روپيا وياڄ ڀريو. انهن ڪهاڻين جو هڪ هڪ لفظ تڪليفن ۽ درد سان ڳوهيل آهي، اهي سڀ اسان جي بي حسيءَ جون ڪهاڻيون آهن. انسانيت جي نالي ۾ انسان جي ايتري تذليل، ڪنهن ۾ همت آهي، جو اهو اڄ انسانيت جا گيت ڳائي سگهي. اسين جنهن جي سامهون جهولي جهليون ٿا، اُن سان وڙهون ٿا. هڪ بزرگ شخص اها ڳالهه چئي۽ ڍڪون ڏيئي روئڻ لڳو. هن جو هر لڙڪ هڪ سمنڊ هو، ڄڻ هو صدين کان ظلمت جي صحرا تي هلندو هجي. وياڄ جي جنهن رسم کي مون پيرن جي مٽي بنائي ڇڏيو، اوهين ان کي بُت ٺاهي پُوڄي رهيا آهيو. ڇا اِها ئي اُها عقيدت آهي، جنهن جي دعويٰ ڪندي ۽ نعرا هڻندي اوهان جي زبان ئي سُڪي ويندي هئي. اي ماڻهؤ، اوهان اهو ڇو چيو، جيڪو ڪري نه سگهيا. ڪو به بادشاه، ڪو به وزير، ڪو به حاڪم، ڪو به خادم، ڪير آهي جيڪو ٻنهي جهانن جي سردار جي ان شڪايت جو جواب ڏيئي سگهي. اهڙي ئي ڪا ڳالهه هئي، جنهن اقبال کان هي شعر چورايو.
تو غنی ازہر دو عالم من فقیر
روزِ محشر عذر ہائے من پذیر
گِر حِسا بم را ببینی نا گزیر
ازنگاہِ مصطفے پنہاں بگیر
]اي منهنجا پالڻهار! تون سخي آهين ۽ آئون هڪ عاجز ۽ بي وس فقير، قيامت جي ڏينهن تون منهنجي گناهن جو عذر ٻُڌج، منهنجو عرض اگهائج ۽ پنهنجي ٻاجهه ۽ ڪرم سان نوازج. اي منهنجا مالڪ! جيڪڏهن تون فيصلو ڪرينءَ ته منهنجو حساب ڪتاب ضروري آهي ته منهنجو فقط هڪ عرض اگهائج، اهو ته مون کان حساب ڪتاب سرور ڪائنات جي سامهون نه وٺج. منهنجو حساب ڪتاب سندس پاڪ نظرن جي سامهون نه ڪج، جو آئون گناهه گار اُمتي پاڻ سڳورن جي نظرن کي منهن ڏيئي نه سگهندس.[
ڇا اهو ضروري ڪونهي ته هر گناهگار اُمتي ڪنهن ضرورتمند کي ٻه هزار، ڏهه هزاريا پنجاه هزار ڏيئي وياڄ جي ڌٻڻ ۾ ڪرڻ کان بچائي وٺي ۽ روز محشر کيس ائين نه ٻاڏائڻو پوي. ’گر حسابم را بيني ناگزير نگاهِ مصطفيٰ پنها، بگير.‘