2.8: لاس اينجلس
لاس اينجلس آمريڪا جو ٻيو وڏو شهر آهي. 1994ع کانپوءِ ان شهر جو منهنجو اهو ٽيو دورو هو. لاس اينجلس کي عام طور تي ”ايل اي“ جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو. 1781ع ۾ جڏهن هن شهر جو بنياد رکيو ويو ته اهو اسپين جي ملڪيت هو. ان کانپوءِ ميڪسيڪو جو حصو بنيو ۽ 1848ع ۾ ان سڄي علائقي ۽ ڪيلي فورنيا رياست کي آمريڪا خريد ڪري ورتو. گويا هي شهر به انهن وستين مان جنهن کي اهل نظر آباد ڪن ٿا ۽ اهل زر خريد ڪن ٿا. نظر ۽ زر جي اها ڇڪتاڻ گهڻي پراڻي آهي.
لاس اينجلس بزنس، ڪلچر، فلم، آرٽ، فيشن ۽ ٽيڪنالاجيءَ جو هڪ عظيم مرڪز آهي. دنيا جي امير ترين شهرن جي فهرست ۾ ان جو ٽيو نمبر آهي. هالي ووڊ جي ڪري ايل اي کي Entertainment capital of world به چيو وڃي ٿو. فلم سان لاڳاپيل ناليواريون شخصيتون هت رهن ٿيون. 1821ع ۾ هن شهر جي آبادي رڳو هڪ هزار ماڻهن تي مشتمل هئي، جيڪا 1900ع ۾ وڌي هڪ لک ٿي ۽ اڄ هن شهر ۾ هڪ ڪروڙ ٽيهن لکن جي لڳ ڀڳ ماڻهو رهن ٿا. 1876ع ۾ هت ريل آئي ۽ 1892ع ۾ تيل لڀيو. پوءِ هوريان هوريان هالي ووڊ قبضو ڪري ورتو. لاس اينجلس قدرتي نظارن جو شاهڪار آهي، هتي پهاڙ به آهن ته ميدان ۽ سمنڊ به. چوئيتاليهه ميل ڊگهي ۽ ٽيهه مِيل ويڪري هن شهر ۾ نيويارڪ جيان Sky Scrappers نظر نٿا اچن، ڇو ته زلزلن جي ڪري هتي اوچين عمارتن ٺاهڻ تي پابندي وڌل آهي. هتي جا ماڻهو آرٽ ۽ فن سان محبت ڪن ٿا. اهو ئي سبب آهي جو ان کي Creative capital of the world به چيو وڃي ٿو. انساني تاريخ ۾ اڄ سوڌي ڪنهن ٻي شهر ۾ ايترا فنڪار، اديب، رقاص ۽ موسيقار گڏ نه ٿيا آهن، جترا هن شهر ۾ رهيل آهن. شايد روم ۽ اٿينس ۾ ڪڏهن اهو منظر نظر آيو هجي. ڪجهه ماڻهو لاس اينجلس کي حُسن جي تخليق جو گهوارو به چون ٿا، پر اهو ضروري نه آهي ته اوهين به ان تخليقي حسن جا شيدائي هجو. عرياني، فحاشي، ماديت پسندي ۽ جنسي بي راهه روي... اوهين ڪيترا ئي الزام به هڻي سگهو ٿا. پر ان ڳالهه کان انڪار ممڪن ئي ڪونهي ته هي هنڌ فن جو خزانو آهي. سڄي شهر ۾ موجود ساڍا اٺ سؤ آرٽ گئلريون ۽ عجائب گهر ان جي شاهدي ٿا ڏين. اهي گئلريون جگر جي رت سان سينگاريل آهن. آمريڪا۾ نيويارڪ کان پوءِ سڀ کان گهڻا يهودي هن شهر ۾ رهن ٿا. اها ڪا حيرت ۾ وجهندڙ ڳالهه ڪونهي، ڇاڪاڻ ته يهودي اتي رهندا آهن، جتي دولت جي ريل ڇيل هجي. 1923ع ۾ يهودين هن شهر ۾ سڀ کان وڏي عبادت گاهه جوڙي، هاڻ ان عبادت گاهه کي عجائب گهر ۽ ڪميونٽي سينٽر ۾ بدلايو ويو آهي. عبادت گاهون عجائب گهرن ۾ بدلجڻ لڳن ته اهو قدرن جو مٽجڻ ئي ته ٿئي ٿو. دنيا جي ڊوڙ ڊڪ ۾ خدا ڪٿي پويان رهجي ويو، مون اهاڳالهه پنهنجي هڪ دوست کي ٻڌائي ته هن جو چوڻ هو ته هالي ووڊ ڏاڍي ظالم جاءِ آهي. هتي خد اکي عجائب گهر ۾ جاءِ ملي وڃي ته اها به وڏي ڳالهه آهي. دولت جي ريل ڇيل ڏسي اها ڳالهه چٽي ٿي ته هتي دولت ئي خدا آهي، سڄو شهر اُن خدا جي پوڄا ڪري ٿو. يهودين ۽ عيسائين کانسواءِ هتي ٻڌڌرم، هنڌوڌرم، زرتشت، بهائي، سک ۽ هر مذهب جا مڃيندڙ ۽ انهن جون عبادت گاهون موجود آهن. مسلمانن جو وڏو انگ هتي رهي ٿو، پر ڪي حتمي انگ اکر موجود نه آهن. پنهنجن قدرن جي حوالي سان مسلمان هت پنهنجي ڌار سڃاڻپ قائم رکيو پيا اچن. پر نيٺ به ته ڪيستائين؟ ٽوڪيو ۽ نيويارڪ کانپوءِ ايل اي دنيا جو سڀ کان وڏو ڪاروباري مرڪز آهي. دنيا جون ڪجهه بهترين يونيورسٽيون به هت ئي آهن. پر اهي Ivy league جهڙي شان ۽ ٺٺ کان پٺتي آهن. هتي هڪ سئو کان به وڌيڪ پبلڪ لئبرريون آهن. هتي هالي ووڊ جي بي باڪ فضا تي ته اعتراض جي گنجائش نڪري سگهي تي، پر لئبررين تي ڪير ٿو تنقيد ڪري سگهي. فلمي دنيا جي اکيون کيريون ڪندڙ سُهائي ڀلي مرعوب نه ڪري، پر انهن ڪتابن جي روشني ضرور مرعوب ڪري ٿي.
اعزاز ٻڌايو ته لاس اينجلس ۾ هڪ سؤ چوئيتاليهن ملڪن جا ماڻهو رهن ٿا، جيڪي سوا ٻه سؤ ٻوليون ڳالهائين ٿا. ڳورا 49 سيڪڙو ۽ ٻين قومن جا ماڻهو 51 سيڪڙو آهن. گويا هي شهر نه پر سڄي دنيا آهي. هن دنيا ۾ ڏوهه به منظم انداز ۾ ٿين ٿا. ڏوهارين جا ننڍا وڏا ساڍا چار سؤ گئنگ گروپ آهن، جن جي ڪري هن شهر کي Gang Capital of America به چيو وڃي ٿو. لاس اينجلس مونکي سُٺو لڳو. ڇاڪاڻ ته ان شهر کي پاڪستان جي هڪ شهر فيصل آباد سان خصوصي نسبت آهي جو 2009ع ۾ ٻنهي شهرن کي جاڙا شهر Sister Cities قرار ڏنو ويو هو.