سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

1.24: آئون ته اڪيلو ئي هليو هئس منزل ڏانهن پر

ديوان اسٽريٽ تي موجود اُن ريسٽورينٽ جو نالو ”عثمانيه ريسٽورينٽ“ آهي. پاڪستاني ۽ هندستاني کاڌن جو مرڪز. اڄوڪي ڊنر جو بندوبست اتي ئي هو. جڏهن اسين اندر گهڙياسين ته ميزبان پهچي چڪا هئا. ڊاڪٽر اعجاز نبي تعارف ڪرائڻ شروع ڪيو. انهن ۾ نوجوانن جو به چڱو موچارو تعداد هو. نوجوانن کي ڏسي خوشي ان ڪري ٿي ته اهي ئي اخوت جو آئيندو آهن. شڪاگو ۾ فيصل آباد ۽ حيدرآباد (هندستان) جا ڪيترائي ماڻهو آباد آهن. اهو ئي ڪارڻ آهي ته اردو زبان هتي اوپري نه آهي پاڪستان ۽ هندستان جا ڪيترائي شاعر ۽ اديب پنهنجي پنهنجي سوکڙين سان گڏ هتي پهتا آهن. سياستدان، مذهبي اڳواڻ ۽ عالم به پوئتي نه رهيا آهن. هال جڏهن ميزبانن سان ڀرجي ويو ته تقريب جي باقاعده شروعات ڪئي وئي. نعمت الله صاحب ڪارروائي جي شروعات ڪئي. هن جي تقرير فصاحت سان ڀرپور هئي. کيس اخوت جي باري ۾ سڄي معلومات هئي، ايتريقدر جو انگ اکر به صحيح هئا. نعمت الله فيصل آباد جو رهاڪو آهي. ستر جي ڏهاڪي ۾ هو يونيورسٽي جي بهترين مقررن ۾ ڳڻيو هو. ڪاليج ۽ يونيورسٽي جي هر بحث مباحثي ۾ انعام کٽندو هو. معظم بن ظهور جو چوڻ آهي ته ان دور جو جيڪو شاگرد کيس نٿو سڃاڻي. ان جي ڊگري ڪوڙي آهي. هن اخوت جي فلسفي ۽ طريقي تي به سٺي روشني وڌي. مونکي ائين لڳو ڄڻ مون وٽ ٻڌائڻ لاءِ باقي ڪو گهڻو نه بچيو آهي، مون کي ان اديباڻي ڳالهه ٻولهه جي توقع نه هئي. مون اخوت جو تفصيلي تعارف ڪرايو، اهي شروعاتي ڏينهن جڏهن ڳالهه ٻڌائڻ جي لاءِ ڪيترائي جتن ڪرڻا پوندا هئا. اخوت کي وڏي محنت ۽ جاکوڙ کانپوءِ پذيرائي ملي. جنهن شوق سان مون ڪهاڻي ٻڌائي، ان ئي شوق ۽ ڌيان سان ٻُڌندڙن اها ٻُڌي. مقرر کي اندازو ٿي وڃي ٿو ته ڳالهه دل تائين پهتي يا نه. منهنجي اُن اطمينان تي تعريف جي مهر ان وقت لڳي، جڏهن ماڻهن سوال پُڇڻ شروع ڪيا. انهن سوالن جي مدد سان اهڙين ڳالهين جي به وضاحت ٿي ويئي، جيڪي آئون تقرير جي دوران چئي نه سگهيو هوس. ڳالهه جو اظهار ڪرڻ ايترو سولو نه هو. سوال ختم ٿيا. ماڻهن سهڪار جو يقين ڏيارڻ شروع ڪيو. مسعود ساهي، محمد شفيع، راجا جاويد، محمد راشد، قافلو ائين ٿو ٺهي. ڪجهه ماڻهن عطيا ڏيڻ چاهيا، پر اسان جو زور هو ته اسين عطيا نه وٺنداسين، پهرين اوهين پاڪستان اچو، اسان جو ڪم ڏسو، پوءِ ئي ڪو فيصلو ڪريو. اسان جو مقصد چندو گڏ ڪرڻ نه پر مواخات جو پرچار ڪرڻ آهي. اسين چاهيون ٿا ته ماڻهو پاڻ ئي ڪنهن اهڙي شخص کي ڳولهين، جيڪو عزت نفس سان جيئرو رهڻ چاهيندو هجي. خيرات جو گهرجائو نه هجي، پوءِ ان کي پنهنجائپ جي زنجير ۾ جڪڙي وٺو. ان شخص کي محسوس ٿئي ته ڪو ٻيو به آهي، جيڪو هن جي ڀلائي جا خواب ڏسي ٿو. پنهنجائپ جو اهو عمل سڀني کي پنهنجي گهيري ۾ وٺي لائي ۽ ڏيئي مان ڏيئو ٻرڻ لڳي. تبديلي ان کانسواءِ نه ايندي. ڏک ۽ سور ائين ختم نه ٿيندا. سوالن ۽ جوابن جي پُڄاڻي ٿي. ماني جو اعلان ڪيو ويو. ماني جي دوران به ڳالهين مُهاڙين جو سلسلو هلندو رهيو. هڪ ڏينهن اڳ لاس اينجلس ۾ ملندڙ همراهن جو شمار وڏن وڏن واپارين ۾ ٿيندو هو، جڏهن ته شڪاگو ۾ اڄ جيڪي همراه گڏيا اهي وڏا واپاري ته نه هئا، پر فياضيءَ ۾ گهٽ نه هئا ۽ اخوت ته آهي ئي وڏي دل ۽ اخلاص جو نالو.