1.1 عشق جي دردمنديءَ جي ڳالهه ئي ٻي آ
هڪ نئين رسم، هڪ نئين شڪل، مٽيءَ سان مٽي ٿي وڃڻ جي سَڌ، ضد، چريائپ، جنون يا پاڳل پڻون، اُن ڏينهن آئون ڳچ دير تائين اهو سوچيندو رهيس، اُن ڏينهن مونکي هڪ نئين سفر تي اُسهڻون هو.
سفر ننڍو هجي يا وڏو، سفر کان اڳ سفر جي ڇڪتاڻ وڌيڪ ڊگهي ٿئي ٿي. آئون ڪيترائي ڀيرا اُن احساس مان گذري چڪو آهيان. ڪڏهن ڪڏهن ڪجهه ڪلاڪن جو سفر جُڳن جي سفر کان به ڊگهو هوندو آهي. آمريڪا اُسهڻ ڪا نئين ڳالهه نه هئي. روزانو هزارين ماڻهو وڃن ٿا. مون کي به ڪيترائي ڀيرا آمريڪا وڃڻ جو موقعو مليو آهي، پر هن ڀيري سفر گهڻو منفرد هو. هارورڊ جي لا- اسڪول ۾ خطاب، هارورڊ بزنس اسڪول ۾ هڪ ڪانفرنس ۾ شرڪت ۽ يونيورسٽي ڪينيڊي اسڪول ۾ هڪ بين الاقوامي ڪانفرنس ۾ شرڪت منهنجي آمريڪا اُسهڻ جو مقصد هو. پهرين ته اهو سفر ڏاڍو ڏکيو نظر آيو، پر شوق جو ڪو مُلهه ئي ڪونهي. هارورڊ يونيورسٽي پاران ڪيترائي مهينا اڳ اها دعوت ملي چڪي هئي. ڊاڪٽر ناظم علي ڏهن ورهين کان هارورڊ يونيورسٽيءَ سان لاڳاپيل آهي. پنهنجي سڀاءُ ۽ سيرت توڙي سهڻي صورت جو ڌڻي، حيدرآباد دکن جي سڀيتا جو نشان، هارورڊ يونيورسٽي جي لا- اسڪول ۾ هر ٻن سالن کانپوءِ هڪ تقريب ڪوٺائيندو آهي. هن ڀيري ان تقريب جو نالو هو: Tenth Harvard University forum on Islamic finance and development. تقريب جي پُڄاڻي واري اجلاس ۾ مونکي به خطاب ڪرڻ جي دعوت ڏني ويئي، شايد کين ڪٿان اها سُڻس پئجي ويئي هئي ته ڪجهه همراهه ”اخوت“ جي نالي سان اُبتي گنگا وهائي رهيا آهن يا اهو ته عشق جي دردن هاڻي دلڙيءَ جي ڳالهه ئي ٻي آهي. منهنجي ڳالهه ٻولهه جو عنوان هو: Faith Based investment and social responsibility اڄ ڪلهه اهو ڏاڍو دلچسپ موضوع آهي. آمريڪا ۾ ٿيندڙ مالي گهوٽالي ان موضوع کي اڃا به اهم بنائي ڇڏيو. هارورڊ يونيورسٽيءَ ان موضوع تي مختلف پاسن کان تحقيق ڪئي ۽ مونکي ان حوالي سان پنهنجو نقطه نظر پيش ڪرڻون هو. ان سفر جي ٻي اهم ڳالهه هارورڊ يونيورسٽي جي ”بزنس اسڪول“ ۾ مائيڪرو فنانس جي هڪ پنجن ڏينهن واري ڪانفرنس ۾ شرڪت به هئي.
ان ڪانفرنس ۾ سڄي دنيا جي مائيڪروفنانس ادارن جا همراه دعوتيل هئا، کين مائڪروفنانس جي مسئلن ۽ نون امڪانن تي ڳالهه ٻولهه جي لاءِ گهرايو ويو هو. هر سال ٿيندڙ ان تقريب ۾ بهترين ادارن جا همراه شريڪ ٿيندا هئا ۽ پاڻ ۾ ڳالهيون مُهاڙيون ۽ بحث مباحثو ڪندا هئا. ان دوران ڪيترن ئي سوالن جا جواب ملندا آهن ۽ ڪيترائي نوان سوال جنم وٺندا آهن ته تحقيق ۽ جستجو ئي زندگي جو هئڻ آهي. ٽين سرگرمي ڪينيڊي اسڪول ۾ ٿيندڙ ’انٽر نيشنل ڊويلپمنيٽ ڪانفرنس‘ ۾ مقرر جي حيثيت سان شرڪت ڪرڻ هئي. دنيا جي ان مشهور درس گاهه جا ٽئي اسڪول اهم آهن. هارورڊ لا، اسڪول، هارورڊ بزنس اسڪول ۽ هارورڊ ڪينيڊي اسڪول، انهن ٽنهي اسڪولن پاران ملندڙ دعوتن هن سفر کي گهڻو يادگار بنائي ڇڏيو. هارورڊ فورم (23 مارچ کان 25 مارچ) ۽ ٻين ٻنهي سرگرمين (9- کان 14 اپريل) جي وچ ۾ ٻن هفتن جي وٿي هئي، تنهنڪري سوال اهو ٿي پيدا ٿيو ته انهي وٿيءَ جي دوران ڇا ڪجي، واپس وطن اچي ٻيهر موٽڻ ته ڏاهپ ڪا نه هئي. تنهنڪري فيصلو ٿيو ته انهن پندرهن ڏينهن کي اخوت جي رابطا مهم جي لاءِ استعمال ڪيو وڃي، ان مهم جو عنوان: Reaching One Thousand Americans (هڪ هزار آمريڪين تائين رسائي) رکيو ويو ۽اهو طئي ٿيو ته ان مهم جي دوران واشنگٽن ڊي سي، لاس اينجلس، شڪاگو، ڊيلس، نارٿ ڪيرولينا، ورجنيا، ميري لينڊ ۽ نيويارڪ ۾ رهندڙ پاڪستانين سان گڏجي انهن جي دلين کي کُڙڪائجي ته جيئن اهو آفاقي پيغام، انهن تائين به پهچي سگهي. حفيظ جالندري چواڻي:
دوستوں کو بھی ملی درد کی دولت یا رب،
صرف میرا ہی بھلا ہو، مجھے منظور نہیں۔
لا-اسڪول، بزنس اسڪول، ڪينيڊي اسڪول ۽ ان جي وچينءَ واري وقت ۾ وطني ڀائرن سان ملڻ ۽ اخوت جي ان سُپني جو پرچار. اهو هو ان سڄي سفر جو مقصد، جيتوڻيڪ سفرنامو لکڻ جو ڪوبه ارادو نه هو، پر ڪجهه شيون گهرڻ کانسواءِ به ملي ٿيون وڃن. جڏهن هي سفرنامو پورو ٿيو ته ائين لڳم ڄڻ سفر جي سڄي ڪٿا به مڪمل ٿي چڪي آهي ۽ انهيءَ احوال ۾ اخوت جي ڪهاڻي به شامل آهي.