1.5 پهريون ڏينهن
جڏهن ”اخوت“ جي ڪابه آفيس ئي نه هئي. لاهور جنرل اسپتال جي پويان هڪ غريب ڪچي وستي ”رسول پارڪ“ جا ٽٽل، گپ هاڻا ۽ ڌڌڙ سان ڀريل رستا ئي اسان جي آفيس هوندا هئا. پي.آر.ايس.پي. جي آفيس ۾ ڪاٺ جي اها ننڍڙي ڪيبن به نٿي وسري، جنهن ۾ ڏيڍ سال تائين اخوت جو اسٽاف ڪم ڪندو رهيو ۽ پوءِ اهو ڏينهن به ياد اٿم، جڏهن اسين سج جي اُس کان بچڻ جي لاءِ هڪ مسجد ۾ گهڙياسين ۽ مسجد اسان کي اهڙي نموني هنج ۾ ورتو، جو اتان کان اسان جي واپسي جو هر رستو بند ٿي ويو. امام صاحب وڏي اُڪير مان چيو ”هائو! خدمت جو اهو ڪم ته مسجد ۾ ئي ٿيڻ گهرجي.“ ائين مسجد اخوت جي نظام ۽ ڪردار جو حصو بنجي ويئي.
هوائي ميزبان چانهه پيش ڪئي ته خيالن جو سلسلو ڪجهه گهڙين جي لاءِ ٽٽي پيو، پي. آءِ.اي. پنهنجي سڀني ڪمزورين جي باوجود خدمت جي روايتن کان پري نه ٿي آهي. شائستگي جو پنهنجو جادو آهي. هيڏانهن چانهه ختم ٿي، هوڏانهن يادن جو سلسلو ٻيهر جڙي ويو. اخوت جي شروعاتي ڏينهن جو هڪ ساٿي ”رسول پارڪ“ جو رهاڪو ”باغ مسيح“ ياد اچڻ لڳو، باغ مسيح ۽ سندس سڄو ڪٽنب اخوت جي يادن جو هڪ اهم موڙ آهي. هن جي گهر ۾ ٻير جو هڪ وڻ هو، جنهن جي ڇانوري ۾ اسان ڪيترا ڀيرا اچي پناهه ورتي. ٻنپهرن جي اُس ۽ لُڪ جون ٿڦڙون، اتي ئي ويهي غربت جي ڪيترن ئي پاسن جو ڳجهه ظاهر ٿيو، لڙڪ، آهون، سڏڪا، پيڙا ۽ ڏک- سڀ وڻ گيان ڏيندا آهن، پوءِ ڀلي اهي بڙ جا وڻ هجن يا ڪي ٻيا- ٻير جو اهو وڻ سدائين ياد رهندو. باغ مسيح هڪ بهترين سماجي ڪارڪن هو، جنهن اسان جو ڪيترن ئي غريب گهراڻن سان تعارف ڪرايو. جڏهن غربت جي ڳالهه عام ٿي ته واهرو به اچي وريا. شروع ۾ ٻن ٻن لکن جا ٻه عطيا مليا ته خوشيءَ سبب ڪپڙن ۾ ئي نه ٿي ماپياسين، ائين لڳو ڄڻ سڄي جڳ جهان جا خزانا ملي ويا هجن. اهي 2001ع ۽ 2002ع جا تاريخ ساز سال هئا. انهن سالن ۾ اخوت جا رڳو ٻه ملازم هئا. سڀني کان پهرين ريحان ۽ پوءِ تبسم، هاڻ اهي ٻيئي اسان سان گڏ نه آهن. ان دوران شهزاد، طبيب، آفتاب، شاهد ۽ سجاد آيا. انهن کي ڪم سمجهائڻ ۾ وڏو وقت لڳو. سهيل اعواڻ ۽ سعيد پي.آر.ايس.پي. جا تجربي ڪار ملازم هئا. اهي به اخوت جا رضاڪار بنجي ويا. ڪوميلا، اورنگي، آر.ايس.پي، گرامين، براڪ، آسا، فِنڪا، پراشيڪا، سڄي دنيا جي ادارن کي پڙهي، پوءِ مقامي گهرجن کي سمجهي، نوان نوان تجربا ڪياسين. ماڻهن سان گڏجي ڪم ڪرڻو هجي ته ڪتابن مان نه پر خود انهن مان ئي سکڻون پوي ٿو.
ڪم وڌڻ لڳو ته ڪاٺ جي ڪيبن ننڍي لڳي، ٽائون شپ ۾ موجوده هڪ مسجد وٽ هڪ گهر جو هيٺيون حصو مسواڙ تي ورتو ويو. ان زماني ۾ مون پي.آر.ايس.پي. تان استعفيٰ ڏني ۽ ان گهر جي ٻن ڪمرن مان هڪ ڪمرو منهنجي آفيس بنجي ويئي. ان آفيس ۾ ڪوبه ٺٺ ۽ ٺانگر، ڪو رعب يا دٻدٻو نه هو. هو ته رڳو هُل، ڌوڙ ۽ مٽي هئي. مونکي ياد آهي ته ڪجهه ”وڏا ماڻهو“ مون سان اُت گڏجڻ آيا ته هو مونکي رحم جي نگاهن سان ڏسڻ لڳا. هنن ڪڏهن منهنجي عقل جو ٿي روئڻون رنو ته ڪنهن مهل وري منهنجي حالت تي افسوس جو اظهار ٿي ڪيو. ڊسٽرڪٽ مئنيجمينٽ گروپ جي هڪ اڳوڻي آفيسر کي اٺ فوٽ ويڪري ۽ ڏهه فوٽ ڊگهي سنواريل ڪمري ۾ ڀڳل ٽٽل ڪرسيءَ تي ويٺل ڏسي، هنن کي افسوس ئي ٿيڻون هو، پر الله جا لک شڪر آهن، جو هاڻ اهي ئي همراه منهنجي ان فيصلي کي تاريخ ساز سڏين ٿا.