5.10: عبدل ۽ راشد
اهي ٻئي ٻارڙا هڪئي ملڪ ۾ جنميا، پر ٻنهي جي زندگي هڪٻئي کان ڌار انداز ۾ گذرندي ڏورانهين علائقي ۾ جنم وٺڻ، تعليم تائين پهچ نه هئڻ، ماءُ ۽ پيءُ جو ڌيان گهٽ، غربت ۽ ڪسمپرسي، اهي ۽ اهڙيون ٻيون ڪيتريون ئي محروميون آهن، جيڪي عبدل کي غربت طرف ڌڪين ٿيون. جڏهن ته سندس ديس ڀائي راشد جو آئيندو سندس ڀيٽ ۾ وڌيڪ روشن آهي. کيس تعليم کانپوءِ نوڪري به ملي سگهي ٿي. جيڪڏهن هن ڪاروبار طرف لاڙو رکيو ته بئنڪ به کيس موڙي فراهم ڪندي، ڇو ته هن جي ڪٽنب وٽ اڳ ۾ ئي ڪجهه اثاثا موجود آهن. عبدل ڪيترو به سلڇڻو، يا ذهين هجي، پر نه ته کيس ڪٿ نوڪري ملي سگهي ٿي ۽ نه ئي وري ڪا بئنڪ مٿس ڀروسو ڪندي، عبدل جو ڪٽنبي پس منظر سندس رستي ۾ رڪاوٽ بنجندو رهندو. هڪ ئي ملڪ ۾ جنم وٺندڙ انهن ٻنهي ٻارڙن جي زندگي ڌار ڌار وهڪرن ۾ وهندي رهندي. الائي ڪيستائين؟
ليکڪ، ڪهاڻيءَ کي اوچتو هڪ ٻيو رخ ڏيئي ڇڏيو. سندس چوڻ آهي ته جنهن ڏينهن پاڪستان ۾ عبدل ۽ راشد جنم ورتو، ان ڏينهن يورپ جي هڪ ملڪ سويڊن ۾ به هڪ ٻارڙي اک کولي. اهو ٻارڙو ايڪا سي سالن جي عمر تائين جيئرو رهي سگهي ٿو. اها عمر راشد کان ٻارهن سال ۽ عبدل کان ٽيهه سال وڌيڪ آهي. عمر جي وڏي هئڻ کان وڌيڪ اهميت ان شيءِ جي آهي ته اها عمر ڪيئن گذري. پاڪستان جي هڪ پٺتي پيل ڳوٺ ۾ گذاريندڙ زندگي، ڪراچي جي هڪ وچولي درجي جي آبادي ۽ سويڊن جي انتهائي ترقي يافته شهر ۾ گذرندڙ زندگي هڪجهڙي ٿي نه ٿي سگهي. سويڊن ۾ جنم وٺندڙ وليم کي دنيا جو هر شهر ڀليڪار ڪندو. الائجي ڪهڙا ڪهڙا اسڪول هن جي صلاحيت کي نکاريندا. ڪيترا ئي اهڙا شعبا آهن، جن ۾ وليم پنهنجا جوهر ڏيکاري سگهي ٿو، شايد هو پنهنجي ملڪ ۾ ڪو وڏو مقام به ماڻي وٺي. عبدل کي پنهنجن ٻارن کي ڏيڻ جي لاءِ ڪجهه به نه هوندو، جڏهن ته وليم پنهنجي پويان دولت جو هڪ ڍڳ ڇڏي ويندو. انهن ٽن ٻارڙن جي وچ ۾ اها ڀيٽ ڇا ٿي ٻُڌائي؟ اهو ئي ته موقعا نه ملڻ جي ڪري غربت نسل در نسل سفر ڪري ٿي. سڄي دنيا جا عبدل رڳو ان ڪري غربت جو شڪار آهي ته وٽن اهي موقعا نه آهن، جيڪي کين اڳتي وڌڻ ۾ مدد ڏين. هڪ ئي ڏينهن جنم وٺندڙ هي ٽيئي ٻارڙا جن رستن تي هلندا، اهي هڪجهڙا نه آهن. عبدل جي رستي ۾ ايتريون ته رڪاوٽون آهن، جو انهن کي اُڪرڻ سندس وس جي ڳالهه نه آهي، راشد ۽ وليم جي رستي ۾ جيڪڏهن اهي رڪاوٽون هجن ها ته اهي به ڦاٽل ڪپڙن ۾ زندگي گذارين ها.
رنگ، نسل، جنس، قوميت، سماجي رتبو، اتر ۽ ڏکڻ، اولهه ۽ اوڀر! ترقي انهن سڀني سان لاڳاپيل آهي. عبدل پنهنجي ڪمال تائين پهچي نه سگهيو. ان جو سڀني کان وڏو سبب موقعن جي اڻ برابري واري ورڇ آهي. ماڻهون ان ڪري غريب نه آهن ته منجهن صلاحيتن جي کوٽ آهي، پر ماڻهو ان ڪري غريب آهن ته کين موقعا نٿا ڏيون. اهي ئي ڳالهيون ارڙهين انٽرنيشنل ڪانفرنس جي مختلف اجلاسن ۾ بحث هيٺ آيون، جيستائين اسين صحت، تعليم ۽ روزگار جي سهوليت هر عام ۽ خاص کي مهيا نٿا ڪريون، تيستائين هڪ خوبصورت دنيا جي اڏاوت جو سپنو ساڀيان نه ٿيندو. ڪيمبرج جي گهٽين ۾ گهمندي ڳچ وقت گذري ويو. ڪيمبرج هڪ سهڻو ۽ پُرسڪون علائقو آهي. ان جي آسپاس پکڙيل بوسٽن ايترو پرسڪون ڪونهي. بوسٽن ۾ غربت به آهي. ڏوهه به- ميلڪس ايڪس جو ننڍپڻ ان ئي شهر جي گهٽين ۾ گذريو. هارورڊ، ڪيمبرج ۽ بوسٽن... انهن شهرن ۾ به عبدل، راشد ۽ ليم جهڙي ورهاست موجود آهي. اهو سرمائيداري نظام جو هڪ ٻيو الميو آهي. ان نظام ۾ دولت ۽ غربت کي بغل گير ٿيڻ جو موقعو نٿو ملي. عامر خدا حافظ چيو ۽ آئون هوريان هوريان وڙڪندو بيڪر هال طرف موٽي آيس.