سفرناما

اخوت جو سفر

هن ڪتاب جي شروعات هارورڊ يونيورسٽيءَ جي هڪ سفر سان ٿئي ٿي. آمريڪا جو هي سفرنامو اصل ۾ اخوت جو ئي سفر آهي. يارهن سالن تي ٻڌل، اخوت جي شروعات، اُن جو فلسفو، اصول، طريقي ڪار، ان جا گُڻ ۽ اوڳُڻ، امڪانن جا نوان اُفق، ائين کڻي چئجي ته اهو سفر در سفر آهي. هڪ اهم سفر، جيڪو هلندي گهمندي ٿيو ۽ ٻيو اهو سفر جيڪو خيالن ۾ ٿيو.
Title Cover of book اخوت جو سفر

1.8 مسجد هجي يا مدرسو يا وري خانقاهه

اخوت هوريان هوريان اڳتي وڌڻ جي سڃاڻپ آهي. مواخات جي فلسفي تي قائم اُن اداري جا پنج اصول آهن. پهريون اصول وياڄ کان پاسو، ٻيو اصول مسجد ۾ ويهي ڪم ڪرڻ، ٽيو اصول رضاڪاراڻي نموني ڪم ڪرڻ، چوٿون اصول اهو پيغام آهي ته اڄ جي وٺندڙ کي سڀاڻي جو ڏيندڙ بنجڻون آهي. پنجون اصول مذهبي آزادي ۽ رواداريءَ بابت آهي. اخوت جون ڪجهه سرگرميون مسجد يا ديوار جي اندر ته ڪجهه وري ٻاهر پوريون ٿين ٿيون. اسلامي معاشري ۾ مسجد فيض جو سرچشمون به آهي ته هدايت ۽ نصيحت جو مرڪز به، خود احتسابي، سادگي، ڪفايت شعاري، وقت جي پابندي ۽ برابري. مسجد ۾ اهو ڪجهه نه پر ٻيو به گهڻو ڪجهه آهي. ائين ترقي جو عمل اُن وقت تائين ممڪن ڪونهي، جيستائين ان ۾ معاشري جا سڀ پرت شامل نه هجن. سهڪار، شفافيت ۽ احتساب، مسجد اسان کي گڊ گورننس جا هڙئي اصول سيکاري ٿي، پر افسوس، جو اسين ان اداري کي غربت جي خاتمي جي لاءِ استعمال نٿا ڪريون. مسلڪ يا فقهه جي اسان وٽ ڪا به پابندي نه آهي. اسان جي نظر ۾ مسجد الله جو گهر آهي ۽ الله جي گهر کي ڪوبه تعصب جي نظر سان نٿو ڏسي سگهي. اخوت جون آفيسون هر فقهه جي مسجدن ۾ قائم آهن. جيئن مديني ۾ مواخات (ڀائيچاري) جو مظاهرو هر قسم جي فرق/ويڇي کان هٽي ڪري ٿيو هو، تيئن اسين به ڪنهن به قسم جي متڀيد کي جائز نٿا سمجهون، اسين مسجدن کانسواءِ ديولن ۽ گردوارن کي به خلق جي خدمت جي ان ڪم لاءِ استعمال ڪرڻ ٿا چاهيون. لاهور جي هڪ مشهور ديول ۾ اسان اهو ڪم ڪري ڏيکاريو آهي. اسان کان اڪثر هڪ سوال پُڇيو ويندو آهي ته ڇا عورتون ۽ ٻين مذهبن کي مڃيندڙ مسجد ۾ اچي سگهن ٿا. اسان جي تحقيق اها هئي ته شرعي تقاضائن جي احترام کانپوءِ عورتن کي مسجد ۾ اچڻ جي موڪل آهي. سڀني کان سڳوري مسجد، مسجد نبوي آهي، جيڪڏهن عورتون اُتي نماز پڙهي سگهن ٿيون ته ٻين مسجدن ۾ ان جي منع ڇو آهي؟ پاڻ سڳورن صلي الله عليه و آله وسلم مخصوص حالتن ۾ ته عيسائين کي به مسجد ۾ عبادت ڪرڻ جي موڪل ڏني هئي. پنهنجي دل جا دروازا بند ڪري ڇا اسين ڪنهن ٻي دل جا دروازا کولي سگهون ٿا. اخوت جو فلسفو اسلامي اصولن تان ورتو ويو، پر ان جو دائرو رڳو مسلمانن تائين محدود نه آهي.