5.23: اهو به ته حج آهي
پروفيسر رف رف اخوت جو پراڻو سنگتي آهي. هو هر آچر جي ڏينهن صبح ساجهر علامه اقبال ٽائون جي هڪ پارڪ ۾ درس قرآن جو بندوبست ڪندو آهي. صبح جو سِير ڪندڙن (Walk) کي تبليغ ڪرڻ رف رف جو ڪمال آهي. ڪڏهن ڪڏهن ته ڪنهن مهمان کي گهرائي خاص ليڪچر جو بندوبست به ڪيو ويندو آهي. هڪ ڀيري پروفيسر مونکي چيو ته ڪڏهن اوهين اچي اُتي اخوت جي باري ۾ سُڻايو. آئون ٻي ڏينهن صبح ساجهر اُت پهتس. ٻن سون کان به وڌيڪ مرد ۽ عورتون اُتي موجود هئا. ڊگهي ڳالهه ٻولهه ٿي، ڪلاڪ ڏيڍ کانپوءِ ماڻهو ٽڙي پکڙي ويا. ڳالهه ٻولهه کان پوءِ هڪ جهونو همراهه مون وٽ آيو. هن رڳو ايترو پڇيو ته ڇا ڪو غريب ماڻهو به اخوت کي عطيو ڏيئي سگهي ٿو. پوءِ موڪلائي هليو ويو. ٻي ڏينهن صبح جو پروفيسر رف رف گڏيو ته وٽس پلاسٽڪ جي هڪ ننڍڙي ڳوٿري هئي، جنهن ۾ ڏهن ڏهن، ويهن ويهن ۽ سؤ سؤ جا نوٽ هئا. چوڻ لڳو هي ڪُل ڏهه هزار روپياآهن، جيڪي ڪالهه جيڪو بابا توسان گڏيو هو، تنهن اخوت جي لاءِ ڏنا آهن. هو ملتان روڊ تي فروٽ جي ريڙهي هڻندو آهي. سندس چوڻ آهي ته آئون ڪيترن ئي سالن ان حج جي لاءِ پئسا گڏ ڪري رهيو آهيان ان اميد سان ته ڏيڍ لک ٿيندا ته آئون حج جو فرض ادا ڪندس. اڃا اسي هزار ٿيا آهن. انهن مان ڏهه هزار روپيا ڪڍي اوهان کي ڏيئي رهيو آهيان. حج تي وڃڻ جو ارادو اڃا به اٿم، پر جيڪڏهن ڪجهه وڌيڪ وقت لڳي ويو ته به خير آهي، جنهن اڳ ۾ ڏنا آهن، اهو وري ڏيندو. جيڪو ڪجهه آهي، سو هُن جو ئي ته ڏنل آهي. آئون پولي ٿين جي ان ننڍي ڳوٿري کي ڏسندو رهيس، جنهن ۾ ڪيترائي ننڍا ننڍا ميرا ۽ ڪجهه ڦاٽل نوٽ موجود هئا. ڳڻيم ته پورا ڏهه هزار ئي هئا،پر مون کي خبر آهي ته اهي ڏهه هزار ڏهن لکن جي برابر هئا يا شايد انهن کان به ججها. هڪ ڪوڏي تي ستر يا ست سؤ نيڪيون. حساب ڪير ويهي ڪري. هڪ هنڌ پهچي ڪئلڪيو ليٽر به جواب ڏيو ڇڏي. سڀيئي مشينون ٽٽي ٿيون وڃن ۽ سمورو حساب بي باڪ ٿيو وڃي. مونکي پوري پڪ آهي ته بابا جيءَ جو حج ان سال ئي ٿي ويو هو. جنهن اڳ ڏنا هئا، سو ٻيهر ڏيندو، ڏيڻ وٺڻ ته ٿيندو رهندو آهي. مونکي سندس اها ڳالهه اڪثر ياد ايندي رهندي آهي.