87 لک ووٽ کڻندڙ نواز ليگ لاءِ ڪهڙيون مشڪلاتون بچيون آهن؟
3 فيبروريءَ تي ٿيل اليڪشن ۾ پريس ۽ عدليه کان پوءِ عوام پڻ پيپلزپارٽيءَ کي واضح مئنڊيٽ سان رد ڪري ڇڏيو آهي. جنهن پئماني تي نواز شريف ۽ سندس پارٽيءَ چونڊن ۾ اڪثريت حاصل ڪئي آهي، ان جو اندازو خود ليگين کي به ڪو نه هو. نتيجن بابت پيپلزپارٽي جو چوڻ آهي ته ڌانڌلي ٿي آهي. ڌانڌلي ڪهڙي نموني ۽ ڪيئن ٿي آهي؟ ان بابت هو خاموش آهن ۽ اڃان ثبوت گڏ ڪري رهيا آهن. ممڪن آهي ته چوري پڪڙي وجهن. 4 فيبروريءَ تي محترمه بينظير ڀٽو، نواز شريف کي ڪاميابيءَ تي مبارڪ ڏيندي کيس حڪومت ٺاهڻ لاءِ اڳتي وڌڻ جو مشورو ڏنو آهي.
97ع جي چونڊن ۾ سڀ کان وڌيڪ ووٽ مسلم ليگ (ن) حاصل ڪيا آهن. ڪل ووٽ 87 لک 75 هزار جي لڳ ڀڳ مسلم ليگ حاصل ڪيا. 93ع جي ڀيٽ ۾ هن دفعي سندس 10 لک ووٽ وڌيڪ آهن. جڏهن ته 93ع جي ڀيٽ ۾ 97ع ۾ پيپلزپارٽيءَ کي 50 سيڪڙو ووٽ گهٽ مليا آهن، پر پوءِ به ٻئي نمبر تي ووٽن جي لحاظ کان آهي. ٽئين نمبر تي ووٽ حق پرست گروپ حاصل ڪيا آهن، جيڪي 7 لک 57 هزار 326 آهن. جڏهن ته عمران خان جو ”ڏيئو“ اجهامي ويو ۽ سندس تحريڪ انصاف فقط 3 لک 61 هزار 245 ووٽ حاصل ڪري سگهي.
نواز ليگ جي وڏي پئماني تي ڪاميابي حاصل ڪرڻ سبب اقليتي ۽ آزاد ميمبرن کي سڀني کان وڌيڪ نقصان ٿيندو. ڇو ته هو لکين رپيا خرچ ڪري اليڪشن ته کٽي آيا آهن، پر سندن گهرج ڪنهن به پارٽي کي ناهي. نواز ليگ اڪيلي سر مضبوط حڪومت ٺاهي سگهي ٿي، تنهنڪري هن دفعي آزاد ۽ اقليتي اميدوارن لاءِ ڪا به ٻولي نه لڳندي. هنن لاءِ بهتر اهو آهي ته پهرين فرصت ۾ جيڪا به ڌر رابطو ڪري جيڪا به آڇ ڏئين، ته قبول ڪن، ٻي صورت ۾ ڏاڍو پڇتائيندا. بهرحال 97ع جي اليڪشن وارن نتيجن بعد هارس ٽريڊنگ روڪڻ لاءِ جيڪو عوام فيصلو ڏنو آهي، اهو صحتمند روايت قائم ڪرڻ جو بهترين بنياد آهي.
نتيجا قبول نه ڪرڻ ۽ اسيمبلي جو بائيڪاٽ ڪرڻ واري معاملي تي پيپلزپارٽيءَ ۾ اختلاف راءِ آهي. محترمه جو خيال آهي ته پارليامينٽ ۾ ويهي احتجاج ڪجي، جڏهن ته سندس ساٿين جو خيال آهي ته پارليامينٽ کي خدا حافظ چئي احتجاجي طور ٻاهر ويهجي. اهڙي صورتحال پيدا ٿيڻ سبب پي پي جي مرڪزي ايگزيڪيوٽو ڪاميٽي جي 5 فيبروريءَ واري اجلاس ۾ اهو فيصلو ٿيو ته پارليامينٽ ۾ ويهڻ يا نه ويهڻ جو فيصلو نئين اسيمبلي جي اجلاس کان هڪ ڏينهن اڳ پارلياماني پارٽيءَ جي اجلاس ۾ ڪبو. ان اجلاس ۾ حامد ناصر چٺا، فضل الرحمان، نوابزادو وغيره به ايندا. ڏسجي ته ڇا ٿو فيصلو ٿئي.
گاديءَ واري شهر جي با خبر حلقن جو چوڻ آهي ته نواز شريف کي واضح مئنڊيٽ ته مليو آهي، پر ٽاسڪ ۽ ايجنڊا سخت آهي. سخت مالياتي صورتحال ۾ ميان وٽ عوام ۽ واپاري طبقي کي فوري رليف ڏيڻ لاءِ ڪو آپشن ڪونهي. واضح مئنڊيٽ جي زور تي جيڪڏهن نواز شريف وڌيڪ اختيار گهريا ته ”سي ڊي اين ايس“ ۾ هن لاءِ مشڪلاتون پيدا ٿينديون. جنهن جي نتيجي ۾ سرحد، بلوچستان ۽ سنڌ ۾ هن لاءِ حڪومت ٺاهڻ مشڪل ٿي پوندي. پٺاڻن سان بارگننگ ۾ هن کي هيٺاهون ٿيڻو پوندو. سرحد ۾ بيگم نسيم ولي جي وڏي وزير ٿيڻ تي جيڪڏهن نواز ليگ اختلاف ڪيو ته پوءِ عوامي نيشنل پارٽي، آزاد پي پي ۽ جي يو آءِ (ف) سان ملي حڪومت ٺاهي سگهي ٿي. اهڙي خدشي ۽ خطري جي موجودگي ۾ نواز ليگ کي اٻهرائپ نه ڪرڻ گهرجي. جيڪڏهن هن تڪڙ ڪئي ته اٿندي ئي سياسي ڀنور ۾ ڦاسي پوندي. ساڳئي وقت سي ڊي اين ايس سان پڻ هنن کي سنڀالي قدم کڻڻو پوندو. جيڪڏهن هن تڪڙ ڪئي ته آمريڪا کان موٽڻ بعد نئين پارٽي ٺاهي بلوچستان ۾ واضح اڪثريت حاصل ڪندڙ بلوچستان نيشنل پارٽيءَ جي سربراهه عطاءُ الله مينگل پڻ نواز ليگ لاءِ صوبي ۾ ڊيڊ لاڪ پيدا ڪندو ۽ سنڌ ۾ آزاد ۽ اقليتي ميمبر به سگنل ملڻ بعد پي پي سان گڏبا ۽ حڪومت ٺاهڻ ۾ دير نه ڪندا. سياسي پنڊتن جو چوڻ آهي ته اڄ يا سڀاڻي جڏهن به ليگ گڙٻڙ ڪئي ته ان فارمولي تي عمل ممڪن هوندو. اهڙي صورتحال جيڪا هٿرادو آهي يا قدرتي، ان سان ليگ واري طوطي جو ساهه ”سي ڊي اين ايس“ جي مٺ ۾ آهي.
اليڪشن هارائڻ وارن اهم اڳواڻن بينظير ڀٽو، عمران خان، فضل الرحمان ۽ حامد ناصر چٺا جو لڳ ڀڳ موقف ساڳيو آهي. حامد ناصر چٺا ۽ افتخار گيلاني ته ٻه هٿ اڳڀرا آهن. هنن ڌانڌليءَ جو الزام فوج تي هينو آهي. چٺا چيو آهي ته کيس شڪست ڏيارڻ جي ذميوار فوج آهي. افتخار گيلاني چيو آهي ته فوج جي ٽرڪن ۾ بيلٽ پيپرن سان ڀريل باڪس آندا ويا، جيڪي نماز مهل بدلايا ويا.
3 فيبروريءَ جي اليڪشن وارن نتيجن اسيمبليءَ جي بابا گروپ کي به ٽوڙي ڇڏيو آهي، نه صرف اهو پر بينظير جو ”تير“ چٻو ڪيو آهي، عمران جو ”ڏيئو“ وسائي ڇڏيو آهي ۽ غنويٰ جو ”مُڪو“ مروڙي ڇڏيو آهي. سنڌ ۾ پيپلزپارٽيءَ جي شڪست ۽ نواز ليگ جي ڪاميابيءَ جو گس پ پ (ش ڀ) هموار ڪيو آهي، جنهن پاڻ ته هڪ به سيٽ نه کٽي، پر پ پ جي شڪست جو سبب ضرور بڻي آهي. فضل الرحمان کي مسرت شاهين جي شهرت ۽ ڊيزل جا پرمٽ ڳچي ۾ پيا آهن، جڏهن ته عمران کي پنهنجي اٻهرائپ مارايو آهي.
16 فيبروريءَ تي نئين قومي اسيمبليءَ جو پهريون اجلاس ٿيندو، جنهن ۾ شڪست کاڌل اسپيڪر يوسف رضا گيالني ميمبرن کي قسم کڻائيندو، پر پاڻ قسم نه کڻندو. اها گهڙي هن لاءِ ڪيڏي نه قيامت جهڙي هوندي. ان جو اندازو ته ان کي هوندو، جيڪو ان ڪيفيت مان گذرندو. اهو بلڪل ايئن آهي جيئن ڪنهن جي سامهون سڀئي طعام رکيا وڃن، پر هن جا هٿ ۽ پير ٻڌي کيس کائڻ نه ڏنو وڃي.
اليڪشن جي نتيجن تي اڃان تائين جماعت اسلامي ڪو رد عمل ظاهر نه ڪيو آهي. حالتون ۽ وقت جيڪڏهن ظلم تي لهي اچن ته پوءِ پ پ، جماعت ۽ عمران کي ڪنهن هنڌ آڻي به سگهن ٿا. ماضي قريب، حال ۽ مستقبل بابت شاطر دماغ محترمه جائزو وٺي پئي. هوءَ اڄڪلهه ڌڪ پچائي ساهه پٽي رهي آهي. جنهن مهل به موقعو مليس ته وار ڪندي ۽ اڻ ٿيڻي صورتحال پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي. هڪ دفعي قومي اسيمبليءَ ۾ خود محترمه بينظير ڀٽو تقرير ڪندي چيو هو ته سياست ۾ لچڪ هجڻ گهرجي، ڪنهن به شيءِ تي بيهي رهڻ سان جمود طاري ٿيندو“!
(7 فيبروري 1997ع)