حميد جتوئي، پريس بابو غلام حسين ۽ ايڊز
ڪالهه صبح جو ننڊ مان اٿڻ بعد 30-8 تي صبح جو نيراني اخبارون ڪرڙي نظر مان ڪڍندي جڏهن محترمه بينظير ڀٽو جي نيويارڪ مان ڏنل بيان تي نظر پئي ته ننڊاکڙين اکين جا نشا اڏامي ويا. محترمه بيان ۾ چيو آهي ته پاڪستان جي 5 اخبارن جا مالڪ ۽ ڪجهه صحافي ايجنسين لاءِ ڪم ڪندا آهن. اخبارون ڪوڙ لکنديون آهن ۽ متعصب آهن وغيره وغيره. سندس هي جملا ته اڳ ۾ ئي ٻڌل هئا پر اڄ سندس واتان نئين ڳالهه ٻڌي حيرت ٿي ته اڃا شايد هوءَ ميڊيا لاءِ ڪو سافٽ ڪارنر پيدا نه ڪري سگهي آهي ۽ ان حقيقت کي تسليم ڪرڻ ۾ خبر ناهي ڪهڙي قباحت محسوس پئي ڪري ته اڄوڪي ميڊيا 10 سال اڳ واري ميڊيا نه رهي آهي جنهن جي محترمه ڪمزوري بڻيل هئي ۽ محترمه جي نيوز ميڪر واري حيثيت هئي.
محترمه جي بيان بعد جڏهن قومي اسيمبلي ۾ پهتاسين ته اتي زرعي شعبي سان لاڳاپيل ماڻهن ۽ زميندارن کي رعايتون نه ڏيڻ ۽ زرعي شعبي ۾ قرضن تي 6 سيڪڙو وياج مقرر ڪرڻ بابت رٿ تي بحث شروع ٿيو. لڳ ڀڳ 200 ميمبرن جي حمايت واري حڪومت جي صفن ۾ ان وقت ٽاڪوڙو پئجي ويو جڏهن سنڌ پنجاب جا زميندار هڪ ٿي ويا ۽ پنهنجي طبقي جي مفادن جي تحفظ واري فرض جي ادائيگي ۾ ايترو ته جذباتي ٿي ويا جو پنهنجي ئي حڪومت ۽ خاص ڪري سرتاج عزيز کي ڇنڊ پٽيائون. ان موضوع تي بحث دوران سنڌ جي سفيد مٿي واري بزرگ ايم اين اي عبدالحميد خان جتوئي دانهن ڪئي ته زميندار طبقو غريب ۽ مظلوم آهي. هنن وٽ وسيلا ناهن ۽ ايترو پئسو ناهي جو پريس وارن کي ڏين ته جيئن هو سندن مسئلا اخبارن ۾ اٿارين. بحث زراعت تي پئي هليو گاريون پريس کي ملي رهيون هيون. ان دوران عبدالحميد جتوئي وري پنهنجي طبقي جي مفادن جي تحفظ ڏانهن موٽيو. ان مهل اوچتو صحافين ڄڻ ته ٽاهه کاڌو ڪن چيو ”واڪ آئوٽ ڪيو“ ڪن چيو ”ڇوڙو يار سنڌي بڊا هي. ڀڙاس نڪالني دو“ عبدالحميد خان 65ع کان اسيمبلين ۾ اچي پيو ۽ تمام سينيئر پارليامينٽيرين آهي. سندس واتان اهي لفظ سونهن ڪو نه پيا پر الائي ڪيئن هو انهيءَ لائين تي هليو ويو.
زميندارن کي مظلوم سڏيندڙ جتوئي صاحب کي شايد نجي جيل رکندڙ ظالم زميندار ياد ڪو نه هئا يا صحافين جا مٿا ۽ مڇون ڪوڙائيندڙ وڏيرا ياد ڪو نه هئا. هارين کي ڪتن ۽ سوئرن جي ڪوٽن ۾ اڇلائي قهر ڪندڙ وڏيرن جا قصا به شايد کانئس وسري ويا هئا. ٺيڪ آهي هو پاڻ کڻي شريف زميندار هوندو پر پوري طبقي کي مظلوم بڻائي جنهن نموني هن منظر ڪشي ڪئي پئي تنهن ۾ هن وڌاءُ کان ڪم پئي ورتو.
ڇا جتوئي صاحب ڪنهن هڪ به صحافي جو نالو ٻڌائي سگهي ٿو جيڪو هن وٽ خبر شايع ڪرڻ لاءِ پئسا گهرڻ ويو هجي؟ جيڪڏهن ڪو آهي ته ان گندي ڪردار کي کيس ظاهر ڪرڻ کپندو هو ۽ ان کي ئي ٽارگيٽ بڻائڻ کپندو هو، چند اهڙن ڪڌن ڪردارن وارن جي ڪري سمورن جو پٽڪو لاهڻ واري سندس انداز تي احتجاج ڪرڻ جو هر شريف ۽ پروفيشنل صحافي کي حق آهي. سندس چوڻ مان ته اهو تت نڪتو ته زميندار سمورا شريف ۽ مظلوم آهن باقي صحافي ۽ ٻيا خراب آهن. جيڪي ماڻهو پاڻ پنهنجي لاءِ سچ به ٻڌي نه سگهن انهن کي ٻين کي به سچ چوڻ جو حق ناهي. سچ ته ٺهيو پر الزام هڻڻ ته اخلاقي ڏوهه ۾ شمار ٿي سگهي ٿو. جڏهن بحث زراعت جو ٿو هلي ته اوهان ان تي ڳالهايو جيڪڏهن ڪنهن کي نٿا چئي سگهو ته ان جي کاتي جون گاريون ٻين کي ڏيڻ ٺيڪ ڪونهي. ”ڪيڏانهن منهن مريم جو ڪيڏانهن ٽنڊوالهيار“ قومي اسيمبلي جي ڪالهوڪي ڪارروائي جي خاص ڳالهه مسلم ليگين وچ ۾ طبقاتي مفادن تي پيدا ٿيل اختلاف ۽ ٻه واضح گروپ اُڀرڻ به آهن. زميندار هڪ پاسي ۽ صنعتڪار ٻئي پاسي ٿي ويا. اهو طبقاتي مفاد جيڪو ابتدائي ڏينهن ۾ ئي ايترو اڀري پيو آهي اهو اڳتي هلي ڪنهن به وقت ڪنهن فارورڊ بلاڪ جهڙي پارلياماني ٻار کي جنم ڏئي سگهي ٿو. ڪالهه جڏهن ميان زمان، حميد جتوئي ۽ صديق ڪانجو سميت زميندار لڏي وارا ليگي ايم اين اي صنعتڪارن جي هينئين تي مڱ ڏري رهيا هئا تنهن مهل وزيرن جون وايون بتال ٿيل هيون پر هو زميندارن جي ڪاوڙ ڏسي ماٺ رهيا پر کين ڪاوڙ وچان ڪنڌ ڦيرائي گهوريندا ضرور رهيا.
ڪالهوڪي اجلاس ۾ اٽي واري بحران تي جڏهن بحث شروع ٿيو ته نويد قمر، سيد خورشيد شاهه، ستار لغاري ۽ ٻيا پي پي ميمبر اٿيا ۽ گوڙ ڪندي اهي نعرا هڻڻ شروع ڪيائون ته اٽو ڪير کائي ويو؟ جواب ڏيو! الاهي بخش سومرو جيڪو پرائمري استاد جيان اسيمبلي ميمبرن کي ماٺ رهڻ جا دڙڪا ڏيندو آهي. اهو ڪالهه خورشيد شاهه ۽ نويد قمر جون نڙي ڦاڙ رڙيون ڪو نه ٻڌي سگهيو ۽ جذبات ۾ اچي 10 منٽ اجلاس جي ڪارروائي ملتوي ڪري ڪاوڙجي ٻاهر هليو ويو. ٿڌي طبيعت وارو سومرو صاحب خبر ناهي خورشيد شاهه جهڙي شريف ماڻهو جي ٺلهين هڪلن تي ڪيئن اشتعال ۾ اچي ڪرسي ڇڏي هليو ويو. هن مرحلي تي يوسف رضا گيلاني کي ياد ڪرڻ گهرجي جنهن 60 ميمبرن واري اپوزيشن جي شير علي ۽ شيخ رشيد جهڙن ايڪسپريس زبان وارن ماڻهن کي منهن ڏنو. انهن ڏينهن ۾ جيڪڏهن ”آءِ بي“ هجي ها ته شايد روئي پوي ها. سندس جذباتي ٿيڻ ۽ تپڻ واري طبعيت جي ڪمزوري جو پ پ وارا ڏيڍ درجن ماڻهو ضرور فائدو وٺندا ۽ هر دفعي کيس چيڙائي مفت ۾ خبرون ٺهرائيندا. ان ڳالهه جو احساس شايد سومرو صاحب کي ٿڏي تي ٿي ويو هو جو بعد ۾ سڀني سان ڏاڍو محبت سان پيو ڳالهائي.
قومي اسيمبلي جي اجلاس ۾ سوالن جوابن جي ساهي مهل لکت ۾ بابو غلام حسين جي پڇيل سوال جو جواب مزيدار هو. ٺٽي مان چونڊيل هن پ پ جي ايم اين اي بابت ماڻهو الائي ڇاڇا چوندا آهن مثال طور شريف ماڻهو آهي. خدمتگذار آهي وغيره وغيره، تنهن جو سوال پڙهي حيرت ٿي جنهن ۾ هن پڇيو ته معاشري مان ايڊز جو مرض ختم ڪرڻ لاءِ حڪومت ڪهڙا اپاءَ ورتا آهن ۽ ڪٿي ڪٿي معلوماتي مرڪز قائم ڪيا آهن. گهڻ رخي هن شوقين بابت هن سوال بعد سندس ويجهن حلقن ۾ ڪيترائي سوال اٿن پيا بهرحال وري به عوام جي فائدي جو سوال ڪيو اٿائين. خيرپور جي نوجوان جيلاني سيد فضل شاهه کان ته پوءِ به سٺو جيڪو هميشه چترال ۽ فاٽا جي ڳوٺن ۾ ناليون ٺاهڻ ۽ اسلام آباد جي گهرن جا گٽر بند هئڻ بابت سوال پڇندو آهي.
(18 مئي 1997ع)