سرائيڪي قومپرست به سنڌين جو ساٿ ڇڏي ويا!
وزيراعظم نواز شريف 11 جون تي ”قومي ايجنڊا“ پيش ڪرڻ دوران ڪالاباغ ڊيم ٺاهڻ جو اعلان ڪري سنڌ، بلوچستان ۽ سرحد جي عوام کي جيڪو ڏنڊو هنيو آهي ان تي پنجاب وارا ڪافي خوش آهن. سرتاج عزيز موجب ڪالاباغ ڊيم جي اڏاوت لاءِ 2 کرب 50 ارب رپيا گهرجن. اها رقم گڏ ڪرڻ لاءِ حڪومت سمورا وسيلا ڪتب آڻيندي. جيتوڻيڪ ايڏي وڏي رقم جو انتظام ڪرڻ ڏکيو ٿو لڳي پر پوءِ به نوازشريف وارا پراميد آهن ته هو رقم گڏ ڪري ويندا. حڪومتي حلقن جو چوڻ آهي ته ڪالاباغ ڊيم ٺاهڻ لاءِ ”ڪالاباغ فنڊ“ قائم ڪيو ويندو جنهن لاءِ پنجاب جي ڪروڙ ۽ ارب پتي زميندارن، تاجرن، پنجاب حڪومت، واپڊا ۽ وفاقي حڪومت کان فنڊز ورتا ويندا.
ڪالاباغ ڊيم جي اڏاوت واري نواز شريف جي اعلان سان وفاق کي درپيش خطري جي نشاندهي ڪندڙن جي ڳالهه کي اڻ ٻڌو ڪندي حڪمران چون ٿا ته ڪالاباغ ڊيم جي مخالفت قومي سلامتي جي خلاف آهي. ٿي سگهي ٿو ته سڀاڻي ڪو اهڙو حڪم نامو به جاري ڪيو وڃي جنهن ۾ ڪالاباغ ڊيم کي قومي سلامتي جو معاملو ڊڪليئر ڪندي چيو وڃي ته ”جيڪو به قومي سلامتي جي معاملن خلاف ڳالهائيندو ان خلاف بغاوت جو ڪيس داخل ٿيندو.“ ڪالاباغ ڊيم واري اعلان سبب مظلومن جا همدرد سڏائيندڙ ۽ سنڌين سان ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي جدوجهد ڪرڻ جا وچن ڪندڙ سرائڪي قومپرست ليڊر جن ۾ تاج محمد لانگاهه به شامل آهي تن نواز شريف واري ڊيم ٺاهڻ جي اعلان کي ويلڪم ڪندي مطالبو ڪيو آهي ته بنا دير ڊيم ٺاهيو وڃي. تاج محمد لانگاهه جو خيال آهي ته ڏکڻ پنجاب جي غيرآباد پيل زمين مان 2 لک ايڪڙ زمين ڪالاباغ ڊيم ٺهڻ سان آباد ٿيندي ۽ سرائڪي عوام خوشحال ٿيندو. گذريل هڪ ڏهاڪي کان وٺي لاهورين کي برو ڀلو چوندي سرائڪي ديس جا حق پنجابين کان وڙهي وٺڻ جا واڄٽ ڪندڙ سرائڪي ليڊر هاڻي پنجاب سان ٻٽ بيٺا آهن. سرائڪين ۽ پنجابين وچ ۾ ڪالاباغ ڊيم ٺاهڻ تي پيدا ٿيل اتفاق راءِ يقينن حيرت جوڳو آهي، اها ٻي ڳالهه آهي ته سڀاڻي ڊيم ٺهڻ کان پوءِ سرائڪين کي 2 لک بنجر زمين آباد ڪرڻ لاءِ پاڻي ٿو ملي يا 2 ايڪڙن لاءِ، ان جو تجربو سرائڪين کي سڀني کان وڌيڪ آهي.
ڪالاباغ ڊيم واري اعلان اي اين پي کي پ پ سان گڏ آڻي بيهاريو آهي. ٻنهي پاسي گڏجڻ جي خواهش ته اڳ ۾ ئي هئي پر هاڻي بهانو کين ڀلو ملي ويو آهي. بينظير ڀٽو منڍ کان ڪالاباغ ڊيم بابت چٽو موقف اختيار نه ڪيو آهي. سدائين اهو چوندي رهي آهي ته ”جڏهن چئني صوبن ۾ اتفاق راءِ ٿيندو تڏهن ڊيم ٺاهيو ويندو.“ هاڻي جڏهن کلي عام نواز ليگ ان جو اعلان ڪيو آهي ۽ پنهنجي ٻوٽي لاءِ پرايو ٻڪر ڪهڻ واري چوڻي مطابق قدم کنيو آهي ته محترمه لاءِ مسئلو پيدا ٿي پيو آهي ته هوءَ ڇا چوي. هجڻ ته ايئن گهرجي ته اقتدار مان ڌڪجڻ تي لاهور ۽ لاڙڪاڻي ۾ فرق وارو نعرو هڻندڙ محترمه کي ڪالاباغ ڊيم جي مسئلي تي به ساڳيو جملو چوڻ گهرجي پر هوءَ ويچاري مجبور آهي ڇو ته پنجاب ۾ هڙ هلي وڃڻ بعد هن اڃا مس مس مقبوليت ماڻي آهي ته مٿان نواز شريف کيس ڪالاباغ ڊيم جو اعلان ڪري الجهائي ڇڏيو آهي. هاڻي جيڪڏهن محترمه ڪالاباغ ڊيم خلاف ٿي ڳالهائي ته پنجاب ۾ کيس عوامي همدردي تان هٿ کڻڻو پوي ٿو. جيڪڏهن اڃا به ساڳيو ”اتفاق راءِ کان سواءِ ڊيم نه ٺاهيو“ وارو 10 سال پراڻو جملو ٿي ورجائي ته سنڌ ۾ کيس مشڪلات پيش ايندي. هن جيڪڏهن ڪالاباغ ڊيم جي مخالفت ڪرڻ شروع ڪئي ته اسلم بيگ ۽ طاهر القادري جهڙا ماڻهو هن جي اتحاد مان نڪري ويندا ۽ سندس اتحاد جي پارٽين جو انگ گهٽبو. اهڙي صورتحال ۾ هن لاءِ فيصلو ڪرڻ ڏاڍو ڏکيو ٿي پيو آهي پر هوءَ ڏاهي سياستدان آهي. فيصلو ڪرڻ هن کي اچي ٿو. ٻڌڻ ۾ اهو به اچي پيو ته هوءَ شايد اسٽيبلشمينٽ جي رد عمل جو انتظار پئي ڪري. جيڪڏهن نواز شريف جي ڪالاباغ ڊيم ٺاهڻ واري اعلان سان وفاق کي درپيش خطري جي باوجود به اسٽيبلشمينٽ خاموش رهي يا ڪا لائين ورتي ته ان بعد محترمه به ڪجهه ڪندي. ڪالاباغ ڊيم جي حق ۾ خبرون ۽ مضمون لکائڻ لاءِ وفاقي حڪومت ۽ پنجاب حڪومت پنهنجي سيڪريٽ فنڊز مان وڏي رقم خرچ ڪرڻ جو پلان ٺاهيو آهي. بلڪل اهڙو ئي پلان جيئن ايٽمي ڌماڪن جي حق ۾ راءِ عامه هموار ڪرڻ لاءِ هن آپريٽ ڪيو هو. ڪيترائي لکاري ايٽم بم جي حق ۾ لکڻ سبب مستفيض ٿيا آهن ۽ هاڻي وري ڪالاباغ ڊيم جو کاتو کليوآهي. يقينن ان ۾ به هو پنهنجو شيئر ڪليم ڪندا.
سنڌ ۾ هن وقت تائين قومپرست ڌريون پنهنجي پنهنجي منهن ڇڙوڇڙ ”جدوجهد“ ۾ مصروف هيون، هاڻي انهن کي به ڪالاباغ ڊيم واري اعلان سان ”فيول:“ مليو آهي. سنڌ جي قومپرست ڌرين کي سياسي جياپي Political survival جو اهڙو موقعو وري شايد ئي ملي. اهو هاڻي سنڌ جي قومپرست ڌرين تي منحصر آهي ته هو ڪهڙي ٿا حڪمت عملي جوڙين. هن دفعي حڪمرانن جو موڊ ڪجهه ٻئي نموني جو آهي. جنهن ڪري تعلقي ۽ ضلعي سطح تي ٿيندڙ مظاهرن جو شايد ڪو گهڻو اثر نه پوي. سنڌ ۾ ايم ڪيو ايم لاءِ به هاڻي ڪالاباغ ڊيم واري مسئلي تي واضح لائين وٺڻ جو وقت اچي ويو آهي. جيڪڏهن هو به سرائڪي قومپرست ليڊرن جيان ”ڪالاباغ فنڊ“ مان مستفيض ٿيڻ جي آسري ۾ ويٺا رهيا ته شايد بعد ۾ انهن لاءِ مشڪلاتون پيدا ٿين. گادي واري شهر جي مختلف حلقن ۾ ٿيندڙ بحثن دوران اهو نقطو به سامهون آيو آهي ته سنڌ جي قومپرست ڌرين کي سنڌ جي مفاد خاطر ڪالاباغ ڊيم خلاف ايم ڪيو ايم جي حمايت حاصل ڪرڻ لاءِ ڳالهيون ڪرڻ گهرجن.
وفاقي حڪومت جي ايجنڊا مطابق آخري ڪارڊ اهو آهي ته ڪالاباغ ڊيم ٺاهڻ لاءِ چئني صوبن کي راضي ڪرڻ لاءِ حڪومت اها آڇ به ڪندي ته ڪالاباغ ڊيم تي ٺهندڙ بجلي گهر جي رائلٽي چئني صوبن ۾ اين ايف سي ايوارڊ واري فارمولي مطابق ورهائي ويندي. ان کان اڳ هو پنهنجا سياسي ۽ انتطامي حيلا هلائيندا ۽ ضرورت پوڻ تي رائلٽي واري آڇ ڪئي ويندي.
جڏهن کان نواز شريف ”قومي ايجنڊا“ قوم کي ڏني آهي ان ڏينهن کان اها راءِ گادي واري شهر جي مختلف حلقن ۾ زور پڪڙيندي پئي وڃي ته پنجاب هاڻي ٻئي مٿا پاڻ کڻڻ جي چڪر ۾ آهي ۽ ان کي ڪو به فڪر ڪونهي ته ٻيا صوبا ڇا چوندا ۽ ملڪ جو ڇا حشر ٿيندو. وزيراعظم تقرير ۾ اهو به چيو ته جيترو زرعي ٽيڪس پنجاب ڏئي ٿو اوترو زرعي ٽيڪس بلوچستان ۽ سنڌ به ادا ڪن. ٺيڪ آهي سنڌ ۽ بلوچستان اوترو زرعي ٽيڪس ڏيڻ لاءِ تيار آهن پر ڇا حڪومت پنجاب جي آبادگارن کي ملندڙ ٻج، ڀاڻ، زرعي دوائن، زرعي مشينري جي خريداري لاءِ قرض جهڙي رقم سنڌ ۽ بلوچستان جي آبادگارن کي ڏيڻ لاءِ تيار آهي؟ ڇا پنجاب جيترو پاڻي ٻين صوبن کي ڏنو ويندو؟ ڇا پنجاب جيترا ٽيوب ويل ٻين صوبن ۾ لڳايا ويندا؟ ڇا فارم کان مارڪيٽ تائين پنجاب ۾ ٺاهيل روڊن جيترا روڊ ٻين صوبن ۾ ٺاهيا ويندا. وزيراعظم جي وات مان نڪتل انهن لفظن ۾ نيٺ ڪهڙي خوشبوءِ آهي؟ ڇا ڪالاباغ ڊيم بابت ٽن صوبائي اسيمبلين جي ٺهرائن کي هڪ شخص رد ڪري سگهي ٿو؟ ڇا ايئن ڪرڻ ٽنهي صوبائي اسيمبلين جي توهين ناهي؟ اهڙي صورتحال ۽ لهجي جو جواب ڪهڙو ٿي سگهي ٿو؟ جيڪر ڪنهن جو گهر ڊاهيو ويندو آ، ته متاثر ماڻهو ڪهڙو رد عمل ظاهر ڪندو؟ ڇا وزيراعظم کي اها خبر ناهي ته گذريل 15 سالن ۾ خود سرڪاري انگن اکرن موجب ملڪ ۾ پاڻي جي دستيابي ايتري آهي جيترو ڪالاباغ ڊيم جو پيٽ آهي؟ ڪالاباغ ڊيم جو پيٽ ڀرڻ لاءِ ٻوڏ واري مند ۾ به سنڌو درياءَ پورائو شايد ئي ڪري سگهي.
(14 جون 1998ع)