006-2
اُمــت وســط
اُمتِ محمّدي ﷺ جي حيثيت ٻڌائيندي قرآن ۾ ارشاد فرمايو ويو آهي ته: ۽ اهڙي طرح اسان اوهان کي ڀلي جماعت (اُمتِ وسط) ڪيو، ته جيئن اوهين ماڻهن تي شاهد ٿيو ۽ رسول اوهان تي شاهد ٿئي ۽ جنهن قبلي تي تون هئين، تنهن کي اسان رڳو هن لاءِ (مقرر) ڪيو ته جيئن اسين ڄاڻي وٺون ته ڪير رسولﷺ جو پوئلڳ ٿئي ٿو ۽ ڪير (ان کان) پنهنجي کڙين ڀر ڦِري وڃي ٿو ۽ بيشڪ اها ڳالهه جن کي الله هدايت ڪئي، تن کانسواءِ ٻين تي ڳري آهي ۽ الله اهڙو ڪونهي جيڪو اوهان جي ايمان کي ذيان ڪري، بيشڪ الله ماڻهن تي گهڻي ٻاجهه ڪندڙ ۽ نهايت رحم وارو آهي. (البقره143)
وسط جي معنيٰ آهي ”وچ واري“. اُمت وسط جو مطلب آهي ”وچ واري اُمت“. اُمتِ محمّدي (ﷺ)کي وچ واري اُمت ان ڪري چيو ويو آهي ته اها پيغمبرِ اسلام ۽ اقوامِ عالم جي وچ واري ڪَڙي آهي. ان کي پيغمبرِ اسلام کان خدا جي دين کي بنا ڪنهن گهٽ وڌائي جي وٺڻو آهي ۽ پوءِ ان کي ٺيڪ ايئن ئي اقوامِ عالم تائين پهچائڻو آهي. اهو عمل نسل درنسل جاري رکڻو آهي، ايستائين جو قيامت اچي وڃي.
مفسر ابن زيد آيت جي تشريح ڪندي چيو آهي (وکذالک جعلنا کم اُمة وسطا) قال. هم وسط بين النبيﷺ و بيد الامم (تفسير الطبري 2/8). يعني ان آيت جو مطلب آهي ته اهلِ اسلام رسول اللهﷺ ۽ ٻين قومن جي وچ ۾ آهن.
خدا جي تخليقي نقشي موجب، انسان ذات جي اها مستقل گهرج آهي ته ان جي وچ ۾، هر نسل ۽ هر گروهه ۾ اهڙا فرد پيدا ٿيندا رهن، جيڪي انسانن کي لڳاتار خدا جي تخليقي نقشي کان باخبر ڪندا رهن، ته جيئن انسان دنيا ۾ غفلت جي حالت ۾ نه گذاري، پر حقيقت کان مڪمل طور تي باخبر ٿي زندگي گذاري، ان مشن موجب گذريل زمانن ۾ بار بار خدا جا پيغمبر ايندا رهيا. پيغمبرِ اسلام ان نبوت جي آخري ڪڙي هو. هاڻ پاڻ سڳورن کان پوءِ ڪوبه پيغمبر اچڻ وارو نه آهي.
هاڻ جيتوڻيڪ نبوت جو سلسلو بند ٿي چڪو آهي، پر ڪار نبوتَ اڃا به پوري طرح باقي آهي، ته جيئن انسانيت جي ايندڙ نسلن تائين به ايئن ئي حق جو پيغام پهچندو رهي، جيئن اهو گذريل نسلن تائين پهچندو رهيو هو. پوءِ جي زماني ۾ پيغام رسائڻ جي ان ڪم کي جاري رکڻ جي لاءِ اُمتِ محمّدي (ﷺ)کي ”اُمت وسط“ (ڀَلي جماعت) بنايو ويو. اها اُمتِ محمّديءَ (ﷺ) جي لازمي ذميداري آهي، جيڪڏهن هو لڳاتار رسائڻ جو اهو ڪم نه ڪري ته ان جو ”اُمتِ محمّدي (ﷺ)“ هئڻ ئي الله جي نظرن ۾ شڪي ٿي ويندو.