25:89
خواهش پرستي
قرآن مجيد ۾ ارشاد فرمايو ويو آهي: ”(اي پيغمبر ﷺ) ڇا تو اُن کي ڏٺو، جنهن پنهنجي خواهش کي پنهنجو خدا ٺهرايو؟ ڇا پوءِ تون ان جو ذميدار ٿيندين؟ يا ته تون خيال ڪرينءَ ٿو، ته انهن مان گهڻا ٻُڌن ٿا يا سمجهن ٿا، اهي رڳو ڍورن وانگر آهن، بلڪه رستو انهن کان گهڻو پري آهي.“ (الفرقان: 43-44)
ڪنهن کي معبود بنائڻ ايئن آهي، ته اُن کي پنهنجي زندگيءَ ۾ سڀ کان مٿانهون درجو ڏنو وڃي. باقي ٻيون سڀ ڳالهيون غير اهم هجن ۽ اها شئي سڀني کان اهميت واري هجي. ماڻهو هر ٻي ڳالهه کي نظرانداز ڪري سگهي ٿو، پر ان شئي کي هو نظرانداز نه ڪري سگهي. ان شئي جي وڏائي ايتري ته گهڻي هجي جو باقي سڀ ڪجهه ان جي اڳيان هِيچ بنجي وڃي. جڏهن ڪو شخص پنهنجي سَڌ کي ايترو مٿانهون درجو ڏيئي ڇڏي، ته ٻين لفظن ۾ ان شئي کي پنهنجو معبود بنائي ورتائين.
الله تعاليٰ انسان کي خلقيو آهي. اهو ئي انسان جون هڙئي گهُرجون پوريون ڪري ٿو. انسان کي هن دنيا ۾ جيڪو ڪجهه ملي ٿو، اهو الله پاران ملي ٿو. الله کانسواءِ کيس ٻي هنڌان ڪجهه به ملڻو نه آهي. الله تعاليٰ جي ان حيثيت جي تقاضا اها آهي ته هو رڳو الله تعاليٰ کي ئي سڀ ڪجهه سمجهي. هو الله کان سڀ کان وڌيڪ ڊڄي ۽ ان سان ئي سڀني کان وڌيڪ محبت ڪري. هن جي نظر ۾ سڀني کان وڏو درجو رڳو الله جو ئي هجي. ان کانسواءِ هن لاءِ باقي سڀ شيون سندس نظر ۾ ننڍڙيون ٿي وڃن. ان جو نالو توحيد آهي ۽ توحيد کانسواءِ ڪنهن انسان جو ڇوٽڪارو ممڪن نه آهي.
جيڪي ماڻهو خواهشن کي پنهنجو رهنما بنائي وٺن ٿا، اهي ڄڻ حيوانن جيان آهن. حيوان کي حق ۽ ناحق جي فرق جي خبر ڪونهي. هو رڳو پنهنجي خواهش کي ڄاڻي ٿو ۽ ان جي پويان هلي ٿو. اهو ئي حال جيڪڏهن انسان جو ٿي وڃي، ته انسان ۽ حيوان ۾ فرق ڪهڙو آهي. پر ايئن چئجي ته اهڙو انسان جانورن کان به وڌيڪ بدتر آهي، ڇوته جانور وري به پنهنجي تخليق تي قائم آهي. جڏهن ته انسان گويا پنهنجي تخليقي نقشي کان هٽي ويو آهي.