9:39
زوال جي نشاني
قديم اهل ڪتاب کي خطاب ڪندي قرآن ۾ فرمايو ويو آهي: ”پنهنجن عالمن ۽ پنهنجن فقيرن ۽ عيسيٰ پُٽ مريم کي الله کانسواءِ پالڻهار ڪري ورتائون. ۽ هڪ الله جي عبادت ڪرڻ کانسواءِ کين ٻيو حڪم نه ڪيو ويو آهي. ان کانسواءِ ڪو عبادت جي لائق نه آهي، جيڪي ساڻس شريڪ ڪندا آهن، تنهن کان هو پاڪ آهي.“ (التوبه: 31)
هن آيت مان خبر پوي ٿي ته جڏهن ڪا اُمت زوال جو شڪار ٿئي ٿي، ته ان جي اندر ڪهڙي خاص ڪمزوري پيدا ٿي ويندي آهي. اُها اِها ته اهڙي اُمت رسمي طور تي خدا کي مڃي، پر عملي تي ان جو سچو دين عالمن (اڪابرن) ۽ راهبن (فقيرن/ پيرن/ بزرگن) جي بنياد تي قائم ٿي وڃي ٿو. خدا جو ڪتاب هاڻ انهن وٽ رڳو برڪت جي شئي بنجي وڃي ٿو. هو پنهنجو دين، عالمن ۽ پيرن/ فقيرن/ بزرگن جي قولن ۽ ملفوظات مان کڻڻ لڳندا آهن، نه ڪي حقيقي خدا ۽ ان جي رسول جي ڪلام مان.
هو خدا جي عظمت کان بي خبر ٿي پنهنجي ڪجهه شخصيتن کي پير جو درجو ڏيئي ٿا ڇڏين. انهن اڪابرين جي چوڌاري پراسرار ڪهاڻين جو هڪ جادوئي گهيرو بنجي ٿو وڃي. انهن بي بنياد ڪهاڻين تي ماڻهو يقين ڪري ٿا وٺن، ڄڻ واقعي ايئن ٿيو هجي. اهڙا ماڻهو ظاهري طور تي پنهنجي زبان سان خدا جو انڪار نه ڪندا آهن، پر عملي طور تي هو پنهنجي پيرَ کي اهو ئي درجو ڏين ٿا، جيڪو فقط خدا جو هئڻ گهرجي. ان عملي حالت جي ڪري هن آيت ۾ کين الله کانسواءِ ٻين کي پنهنجو رب مڃڻ جو ڏوهي قرار ڏنو ويو آهي.