6:28
امتحان لاءِ پرک
قرآن ۾ ارشاد فرمايو آهي: ”الله اوهان کي زمين جو حاڪم بنايو ۽ اوهان مان ڪن جا درجا هن لاءِ بلند ڪيائين، ته جيڪي اوهان کي ڏنو اٿس، تنهن ۾ اوهان کي پَرکي، ڇوته تنهنجو پالڻهار جلد سزا ڏيندڙ (به) آهي ۽ بيشڪ اهو بخشڻهار مهربان به آهي.“ (الانعام: 165)
دنيا ۾ هڪ انسان ۽ ٻئي انسان جي وچ ۾ برابري ڪونهي. سياسي لحاظ کان به ته غيرسياسي لحاظ کان به. اها اَڻ برابري خدا جي تخليقي نقشي موجب آهي. اها ڪا خرابي يا بُرائي نه آهي. اَڻ برابريءَ جو اهو نظام نه هجي، ته ماڻهن جي آزمائش نٿي ڪري سگهجي. ان اَڻ برابريءَ جي ڪري اهي هڙئي حالتون پيدا ٿين ٿيون، جيڪي ماڻهن جي لاءِ آزمائش جو امتحان بنجي وڃن ٿيون.
دنيا جو نظام اهو آهي، ته هِتان هڪ شخص وڃي ٿو ته ٻيو ان جي جاءِ والاري ٿو. هڪ قوم پٺتي هٽائي ٿي وڃي، ته ان جي جاءِ تي ٻي قوم زمين جي وسيلن ۽ ذريعن تي قبضو ڪري ٿي وٺي. اهو واقعو بار بار اها ياد ٿو ڏياري ته هِتي ڪنهن جو به اقتدار هميشه رهڻ وارو نه آهي. پر انسان جو حال اهو آهي ته جڏهن به ڪنهن کي موقعو ملي ٿو ته هو گذريل ماڻهن جي انجام کي وساري ٿو ڇڏي. هو پنهنجي ظلم ۽ سرڪشيءَ کي جائز ثابت ڪرڻ جي لاءِ ڀانت ڀانت جا دليل گهڙي ٿو وٺي. پر جڏهن خدا حقيقتن کي ظاهر ٿو ڪري ته ماڻهو ڏسندو ته سندس انهن سڀني ڳالهين جي ڪابه قيمت نه هئي، جن کي هو پنهنجي مؤقف جي جواز لاءِ سگهارو دليل سمجهيو ويٺو هو.
دنيا ۾ ماڻهوءَ جي سرڪشيءَ جو اڪثرسبب هيءَ هوندو آهي، ته هو دنيا جي شين کي پنهنجي حق ۾ خدا جو انعام سمجهي وٺي ٿو. جيتوڻيڪ دنيا ۾ جيڪي ڪجهه ملي ٿو، اهو رڳو آزمائش آهي، نه ڪي بطور انعام. دنيا جي شين کي جيڪڏهن ماڻهو انعام سمجهي، ته ان جي اندر فخر پيدا ٿيندو ۽ جيڪڏهن هو ان کي آزمائش سمجهي، ته منجهس نِوڙت پيدا ٿيندي. فخر جي نفسيات سرڪشي پيدا ٿي ڪري ۽ عجز جي نفسيات اطاعت.