208-67
انسان ۽ بقايا ڪائنات
”اهو (الله) وڏي برڪت وارو آهي، جنهن جي هٿ ۾ بادشاهي آهي ۽ هو هر شئي تي وس وارو آهي. جنهن موت ۽ حياتيءَ کي پيدا ڪيو، هن لاءِ ته اوهان کي آزمائي ته اوهان مان ڪنهن جا عمل چڱا آهن ۽ اهو زبردست (۽) بخشش وارو آهي. جنهن ستن آسمانن کي طبقا بنايو. تون وڏي مهربان (الله) جي بنائڻ ۾ ذرو به فرق نه ڏسندين. پوءِ تون ورائي (آسمان ڏي) ڏس، ته ڇا تون (ڪٿي) ڪو چير ڏسين ٿو. وري تون بار بار نظر کي موٽائي ته تو ڏي نظر جهڪي ٿي موٽندي ۽ اها ٿڪل هوندي“. (الملڪ 1-4)
جڏهن هڪ شخص هن دنيا جو مطالعو ڪري ٿو ته کيس هت هڪ تضاد ٿو نظر اچي. انسان کانسواءِ باقي جيڪا ڪائنات آهي، اها بي حد منظم ۽ مڪمل آهي. ان ۾ ڪٿي به ڪو نقص نظر نٿو اچي. ان جي ابتڙ انساني زندگيءَ ۾ ظلم ۽ فساد نظر ٿو اچي، ان جو ڪارڻ انسان جي ڌار نوعيت آهي. انسان هن دنيا ۾ امتحان جي حالت ۾ آهي، امتحان لازمي طور تي عمل جي آزادي گهري ٿو. ان عمل جي آزاديءَ انسان کي اهو موقعو ڏنو ته هو دنيا ۾ ظلم ۽ فساد ڪري سگهي.
انساني دنيا جو ظلم انساني آزاديءَ جي قيمت آهي. جيڪڏهن اهي حالتون نه هجن ته انهن قيمتي انسانن جي چونڊ ڪيئن ڪري سگهبي. جن ظلم ڪرڻ جا موقعا هئڻ جي باوجود به ظلم نه ڪيو، جن سرڪشيءَ جي سگهه رکڻ جي باوجود به پاڻ کي سرڪشيءَ کان بچائي رکيو.