248-106
قريش جو مثال
”قريشين کي وڏي چاهه ڏيڻ جي ڪري سياري ۽ اونهاري جي مسافري سان انهن کي چاهه ڏيڻ جي ڪري ئي اهي هن گهر جي مالڪ جي عبادت ڪن ٿا، جنهن کين بُک کان کاڌو ڏنو ۽ ڊپ کان بچايو“. (قريش-1-4)
قريش هڪ واپاري قوم هئا. گرمين جي مُند ۾سندن واپاري قافلا شام ۽ فلسطين ڏانهن ويندا هئا ۽ سياري جي مند ۾ اهي ڊگها واپاري سفر ڪندا هئا. انهن ئي واپارن تي سندن معاشيات جو سڄو مدار هو. پراچين دور ۾ جڏهن واپاري قافلن کي ڦُرڻ ۽ لُٽڻ عام هو، قريشين جا قافلا رستي ۾ نه ڦُريا ويندا هئا، ان جو سبب اهو هو ته انهن جو واسطو ڪعبي سان هو. قريش ڪعبي جا خادم ۽ متولي هئا ۽ جيئن ته ماڻهن جي ذهنن ۾ ڪعبي جو گهڻُو احترام هو، تنهنڪري هو ڪعبي جي خادمن ۽ متولين جو به احترام ڪندا هئا ۽ ان آڌار تي هو انهن جي ڦُر لُٽ نه ڪندا هئا.
هتي دعوت جي حڪمت تحت قريشن کي اها ڳالهه ياد ڏياري کين اسلام طرف گهرايو ويو آهي ۽ چيو ويو آهي ته اها وڏي ناشڪري هوندي ته اوهين ’بيت الله‘ جا دنياوي فائدا ته حاصل ڪريو ٿا، پر ان سان لاڳاپيل هئڻ جون جيڪي ديني ذميواريون آهن، انهن کي پورو نه ڪريو، جيڪو خدا انسان کي مادي فائدو پهچائي ٿو، انهن کي ان ئي خدا جي بندگي ڪرڻ گهرجي.