199-63
منافقي وارو طريقو
”(اي پيغمبر ﷺ!) جڏهن تون کين ڏسندين ته توکي سندن جسم وڻندا ۽ جيڪڏهن تون سندن ڳالهه ٻُڌندين ڄڻ ته اهي ٽيڪ ڏياري بيهاريل بندا آهن. هرهڪ انهن کي پنهنجي لاءِ (مصيبت) سمجهن ٿا. (اي پيغمبر!) اهي ئي تنهنجا دشمن آهن، سو انهن کان بچندو رهه. الله جي مٿن مار پوي. ڪيئن اُبتا وڃن ٿا ۽ جڏهن کين چيو وڃي ٿو ته اچو ته الله جو رسول اوهان لاءِ معافي گهري ته پنهنجا منهن ڦيرين ٿا ۽ تون کين ڏسندين ته وڏائي ڪري منهن موڙين ٿا، نه ان جي لاءِ برابر آهي ته تون انهن لاءِ معافي گهرين يا انهن لاءِ معافي نه گهرين. الله کين ڪڏهن به نه بخشيندو. بيشڪ الله بدڪار قوم کي رستو نه ٿو ڏيکاري. (المنافقون 4-6)
منافق انسان مصلحت پسنديءَ جي ذريعي پنهنجن مفادن کي محفوظ رکي ٿو، هو حق ۽ ناحق جي بحث ۾ نٿو پوي. تنهنڪري هو هرڪنهن سان ٺهي هلي ٿو. هن جي زندگي درد ۽ غم کان خالي هوندي آهي. اهي شيون سندس بُت کي ٿلهو ڪري ڇڏينديون آهن. هو، ماڻهوءَ جي مزاج وٽان ڳالهائيندو آهي، تنهن ڪري هن جي ڳالهين ۾ سڀني جي لاءِ دلچسپي هوندي آهي. حقيقت ۾ اهي ساوا ستابا وڻ، سڪل ڪاٺ جيان هوندا آهن، جن ۾ ڪابه زندگي نه هوندي آهي. هو اندران ڊڄڻا هوندا آهن. سندن نظر ۾ سندن دنياوي مفاد هر ديني مفاد کان اهم هوندو آهي هو حق ۽ ناحق جي معاملي ۾ ڪڏهن به جرئت ڀريو موقف اختيار نه ڪندا آهن. پر سدائين مصلحت وارو رويو اختيار ڪندا آهن، ته جيئن هو هر ڪنهن جي نظر ۾ سُٺا بنيل رهن. اهڙا ماڻهو ايمان جي وڏين دعوائن جي باوجود خدا جي هدايت کان محروم هوندا آهن.
منافقي وارو رويو حقيقت ۾ مصالحاڻي رويي (Compromising behavior) جو ٻيو نالو آهي. منافق انسان هڪ طرف اسلام جي ظاهري عملن کي اختيار ڪندو آهي ته جيئن هو اهل اسلام کي مومن مسلمان نظر اچي. ٻي طرف هو دنيا وارن سان ائين هلندو آهي، جيئن هو انهن جي نظر ۾ به سُٺو بنيل رهي ۽ سندس ڪنهن سان به ٽڪراءُ نه ٿئي. منافق انسان خدا ۽ رسول جو نالو ته وٺندو آهي، پر سندس مذهب خدا پرستيءَ وارو نه هوندو آهي. سندس حقيقي مذهب مفادپرستي هوندو آهي. سندس سمورين سرگرمين جو مرڪز رڳو اهو هوندو آهي ته سندس شخصي مفاد محفوظ رهي. دنيا وارن وٽ کيس سدائين عزت ڀريو مقام حاصل رهي.