10:41
فطرت جو اَلارم
قرآن ۾ ارشاد فرمايو ويو آهي: ”۽ جنهن مهل ماڻهوءَ کي ڪو ڏک پهچندو آهي، تنهن مهل پنهنجي پنهنجي پاسي ڀريا ويٺي يا بيٺي اسان کي سڏيندو آهي ۽ پوءِ جنهن مهل سندس ڏک لاهيندا آهيون (تنهن مهل اهڙي ويساري ۾ پئجي ويندو آهي)، جو ڄڻڪ جا کيس اؤکائي پهتي هئي، تنهن کي لاهڻ جي لاءِ اسان کي سڏيو ئي نه هئائين. اهڙي حد کان لنگهندڙن لاءِ سندن عمل سينگاريا ويا آهن.“ (يونس: 12)
جهان جي جوڙ ايئن جُڙيل آهي ته ماڻهو بار بار ڪنهن نه ڪنهن اؤکائي يا ڏَچي جي منهن ۾ اچي ٿو وڃي. جڏهن ايئن ٿئي ٿو ته ماڻهو محسوس ڪرڻ ٿو لڳي، ته ٻاهرين قوتن جي مقابلي ۾ هو بنهه بيوس آهي. ان مهل ماڻهو بي اختيار ٿي خدا کي سڏڻ ٿو لڳي. هو خدا جي قدرت جي ڀيٽ ۾ پنهنجي عجز جو اعتراف ٿو ڪري. پر اها حالت ان وقت تائين رهي ٿي، جيستائين هو اؤکائين جي پڪڙ ۾ رهي ٿو. اؤکائيءَ کان ڇوٽڪارو ملڻ کانپوءِ هو ٻيهر اهڙو ئي غافل ۽ سرڪش بنجي وڃي ٿو، جهڙو هو اڳ ۾ هو. اهڙن ماڻهن جي بندگيءَ جي اظهار کي خدا تسليم نٿو ڪري. ڇوته بندگي جو اظهار ۾ اهو گهربل آهي، جيڪو آزادانه حالت ۾ ڪيو وڃي. مجبوريءَ جي حالت ۾ ظاهر ڪيل بندگيءَ جي خدا وٽ ڪابه قيمت نه آهي.
حقيقت جي ڳولا جو پهريون مرحلو پنهنجي عجز جي دريافت آهي. ماڻهو جڏهن ان تجربي مان لنگهي ٿو، ته خدا کانسواءِ سندس وجود اجايو آهي. ان مهل هو بيتابيءَ سان خدا کي مڃڻ ٿو لڳي. پر اڪثر انسانن جو حال اهو آهي، ته سندن اهو مڃڻ حالتن جي دٻاءُ تحت ٿئي ٿو، نه ڪي حقيقي شعوري فيصلي تحت. تنهنڪري اهڙا ماڻهو حالتون بدلجڻ کانپوءِ خدا جو سهارو وساري ٿا ويهن ۽ ٻيهر پنهنجو پاڻ کي بي خدا زندگي تي راضي ڪري ٿا وٺن.
هن دنيا ۾ حالتن جي لازمي طور تي هيٺ مٿاهين ايندي آهي. اهي حالتون هر انسان جي لاءِ قدرت جو الارم آهن. اهو الارم انسان جي سُمهيل فطرت کي جاڳائي ٿو ڇڏي. خوش قسمت انسان اهو آهي، جيڪو فطرت جي سجاڳيءَ مان سچو سبق پرائي ۽ پنهنجي زندگيءَ کي مستقل طور تي خداپرستيءَ وارو بنائي ڇڏي.