29:102
مؤمن جا گُڻ
قرآن مجيد ۾ ارشاد فرمايو ويو آهي: ”تون ان ڪتاب جي تلاوت ڪر، جيڪو توتي وحي ڪيو ويو آهي. ۽ نماز قائم ڪر. بيشڪ نماز بي حيائيءَ ۽ بُڇڙائيءَ کان روڪي ٿي. ۽ الله جي ياد تمام وڏي شئي آهي. ۽ اوهين جيڪو ڪجهه ڪريو ٿا، الله ان کان واقف آهي.“ (العنڪبوت: 45)
ان آيت ۾ ’نماز بُڇڙائين کان روڪي ٿي‘ جو جملو نماز جي سُڃاڻپ آهي، نه ڪي سادي نموني نماز جو نتيجو. حقيقي نماز جي ٻي سُڃاڻپ اها آهي، ته ماڻهوءَ جي اندر خدا جي ياد جو گُڻ پيدا ٿي پوي ۽ خدا جي ياد بيشڪ سڀني نيڪين مان وڏي نيڪي آهي.
نماز جي هڪ ظاهري صورت آهي ۽ ٻي شئي ان جو اِسپرٽ (روح) آهي. جنهن ماڻهوءَ جي زندگيءَ ۾ نماز ان جي اسپرٽ سان شامل ٿي وڃي، ان جي اندر اهي گُڻ پيدا ٿي وڃن ٿا. نماز ۾ الله اڪبر (الله وڏو آهي) جو بار بار چوڻ پنهنجي ننڍي هئڻ جو احساس ٿو ڏياري. نماز جي اندر قرآن جي تلاوت سندس اندر خدا جي شعور کي جاڳائي ٿي. نماز ۾ رڪوع ۽ سجدو سندس اندر تواضع جي ڪيفيت پيدا ڪري ٿي. هڪ اِمام جي پويان نماز پڙهڻ ان جي اجتماعيت جو سبق بنجي وڃي ٿو. نماز جي پُڄاڻيءَ تي السلام عليکم و رحمته الله چوڻ منجهس اهو جذبو ٿو اُڀاري ته سندس دل ۾ دنيا جي مڙني ماڻهن جي لاءِ سلامتي ۽ رحمت جو جذبو پيدا ٿي پوي.
رحم مان مراد خدا جي ياد آهي. جڏهن ماڻهوءَ کي خدا جي ڪامل معرفت حاصل ٿئي ٿي، جڏهن هو مڪمل طور تي خدا ڏانهن ڌيان ڌري ٿو، ته ان جو نتيجو اهو ٿو نڪري، ته ان جي مٿان خدا جو شعور ڇانئجي وڃي ٿو. ان جي اندر خدا جي ياد جو چشمو وهڻ ٿو لڳي. ان روحاني سطح تي پهچي ماڻهوءَ جي زبان مان خدا جي لاءِ جيڪي اعليٰ لفظ نڪرن ٿا، انهن جو نالو ذڪر آهي. اهو ذڪر بيشڪ اعليٰ ترين عبادت آهي.