162-45
ڏوهاري ذهن
”پوءِ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن کي سندن پاليندڙ پنهنجي رحمت ۾ داخل ڪندو. اهائي ظاهر ڪاميابي آهي ۽ جن ڪفر ڪيو (تن کي چونداسون ته) ڇا اوهان کي اسان جون آيتون پڙهي نه ٻڌايون وينديون هيون، ۽ پوءِ اوهان وڏائي ڪئي ۽ اوهين ڏوهاري هئا. ۽ جڏهن (اوهانکي) چيو ويندو هو ته بيشڪ الله جو وجود سچو آهي ۽ ان گهڙيءَ جي اچڻ ۾ ڪو شڪ نه آهي ته اوهين چوندا هئا ته اسين نه ٿا ڄاڻون ته اها گهڙي ڇا آهي، اسان کي رڳو ٿورو گمان ۾ اچي ٿو ۽ اسان کي ان تي يقين (بلڪل) نه ٿو ٿئي“. (الجاثيه 30-32)
تڪبر جو مطلب خدا جي مقابلي ۾ تڪبر ڪونهي، پر خدا جي داعيءَ جي مقابلي ۾ تڪبر آهي. خدا جي ڳالهه کي مڃڻ هن دنيا ۾ بظاهر خدا جي داعيءَ جي ڳالهه کي مڃڻ جي برابر هوندو آهي. هاڻ جيڪي ماڻهو تڪبر ۾ مبتلا آهن ۽ هو ان ڳالهه کي پنهنجي رتبي کان گهٽ سمجهن ته هو پاڻ جهڙي هڪ انسان جي ڳالهه مڃين، تنهنڪري هو ان کي نظر انداز ڪري ٿا ڇڏين. ان جي ابتڙ جيڪي ماڻهو تڪبر جي نفسيات کان خالي آهن ۽ هڪدم ان جي اڳيان جهڪي ٿا وڃن، پهرين گروهه جي لاءِ خدا جو ڏمر ۽ ٻي گروهه جي لاءِ خدا جي رحمت آهي.
هڪ انسان جڏهن حق جو انڪار ٿو ڪري ته پنهنجي انڪار کي صحيح ثابت ڪرڻ جي لاءِ هو طرح طرح جون ڳالهيون ڪندو آهي. هو ڪڏهن داعي کي بي ڀروسو ثابت ڪندو آهي، ته ڪڏهن وري داعي جي پيغام مان شڪ ۽ شبهي جو پهلو ڪڍندو آهي. پر قيامت جي ڏينهن اها ڳالهه کلي ويندي ته اهي سڀ ڏوهاري ذهن مان نڪتل ڳالهيون هيون نه ڪي حق پرست ذهن مان نڪتل ڳالهيون.