3:11
خدا جو عطيو
قرآن ۾ جيئن عبادت جا حڪم آهن، تيئن قرآن ۾ تاريخ جي تبديليءَ جا قانون به ٻُڌايا ويا آهن. ان سلسلي ۾ قرآن جو هڪ حصو هي آهي: ”چئو ته اي الله! ملڪ جا مالڪ، جنهن کي گهُرين، تنهن کي بادشاهي ڏينءَ ۽ جنهن کان وڻئي، تنهن کان بادشاهي کسينءَ ۽ جنهن کي گهُرين، تنهن کي مانوارو ڪرينءَ ۽ جنهن کي وڻئي، تنهن کي ذليل ڪرينءَ! تنهنجي هٿ ۾ چڱائي آهي. بيشڪ تون سڀ ڪنهن شئي تي وَس وارو آهين. رات کي (گهٽائي) ڏينهن ۾ آڻين ٿو. ۽ ڏينهن کي (گهٽائي) رات ۾ آڻين ٿو. ۽ مُئي مان جيئري کي ڪڍين ٿو ۽ جيئري مان مُئي کي ڪڍين ٿو ۽ جنهن کي گهُرين، تنهن کي اَڻ ڳڻي روزي ڏيندو آهين.“ (آل عمران- 26-27)
قرآن جي اها آيت انساني تاريخ جي باري ۾ هڪ اهم خدائي قانون کي ٻڌائي ٿي. ۽ اهو هيءَ ته دنيا ۾ ڪنهن کي اقتدار جو ملڻ ۽ ڪنهن کان اقتدار جو کسجي وڃڻ، ٻئي خدا جي فيصلي موجب ٿين ٿا. جيئن ڌرتيءَ تي رات ۽ ڏينهن جو اچڻ، خدائي نظام تحت ٿئي ٿو، تيئن ڪنهن کان اقتدار جو کسجڻ ۽ ڪنهن کي ملڻ به سڄو خدائي معاملو آهي، نه ڪي رڳو هڪ انساني معاملو.
هن دنيا ۾ اقتدار کي نشانو بنائي مهم هلائڻ ايئن آهي، جيئن رات ۽ ڏينهن جي نظام کي بدلائڻ جي لاءِ مُهم هلائڻ. اقتدار جي نظام ۾ تبديلي خدائي مصلحتن موجب ٿئي ٿي، نه ڪي انساني ڪوششن سان. اهڙي حالت ۾ ماڻهوءَ کي گهرجي، ته هو پنهنجي اصل حاصل ٿيل دائري ۾ پنهنجي ذميدارين کي نباهي ۽ اقتدار جي دائري ۾ قناعت جي اصول کي اختيار ڪري.
هر قسم جي عزت ۽ طاقت الله جي اختيار ۾ آهي. وقت جا وڏا، جنهن کي بي حقيقت سمجهي وٺن، خدا چاهي ته ان جي حق ۾ عزت ۽ سربلنديءَ جو فيصلو ڪري. علم جي گادين تي ويٺل، جنهن جي جاهليت جي فتويٰ ڏين، خدا چاهي ته اُن جي وسيلي علم جو چشمو جاري ڪري ڇڏي. خدا جي نظر ۾ جيڪڏهن ڪو عزت ۽ طاقت جو حقدار ٿي سگهي ٿو، ته اهو جيڪو ان کي نبار خدا جي شئي سمجهي ۽ خدا جي نظر ۾ ان جو سڀ کان وڏو جيڪڏهن ڪو حقدار نه آهي، ته اهو جيڪو ان کي پنهنجي ذاتي ملڪيت سمجهي وٺي. خدا وشال ڪائنات ۾ هر روز وڏي پئماني تي اهو ڪرشمو ڏيکاري رهيو آهي، ته هو اونداهيءَ کي روشنيءَ جي مٿان تاڻي ٿو ڇڏي ۽ روشنيءَ کي اونداهيءَ جي مٿان. هو مُئل عنصرن مان زندگي وجود ۾ آڻي ٿو ۽ جيئرين شين کي مُئل عنصرن ۾ بدلائي ٿو ڇڏي. خدا جي اها ئي قدرت جيڪڏهن انساني تاريخ ۾ پڌري ٿئي، ته ان ۾ حيرت جي ڪهڙي ضرورت آهي.