242-100
ناشڪري نه
”قسم آهي هانڀارو هڻي ڊوڙندڙ گهوڙن جو، پوءِ چڻنگ ڪڍندڙن جو، پوءِ صبح جي وقت حملو ڪندڙن جو، پوءِ ان ئي مهل اٿاريندڙن جو، پوءِ ان گهڙيءَ دشمن جي ٽولي جي وچ ۾ اچي پوندڙن جو، ته بيشڪ انسان پنهنجي پاليندڙ جو وڏو بي شڪر آهي، ۽ بيشڪ هو پاڻ انهيءَ حالت تي شاهد (به) آهي، ۽ بيشڪ هو مال جي محبت ۾ سخت آهي، ڇا پوءِ ان وقت کي نٿو ڄاڻي جڏهن انهن کي ’اٿاربو‘، جيڪي قبرن ۾ آهن ۽ جيڪي سينن ۾ آهي، سو ظاهر ڪبو، بيشڪ اُن ڏينهن سندن ربّ سندن حال کان چڱي طرح واقف هوندو“. (العديت-1-11)
گهوڙو هڪ نهايت وفادار جانور آهي، هو پنهنجي مالڪ جي لاءِ پنهنجو پاڻ کي آخري حد تائين قربان ڪري ٿو ڇڏي، ايستائين جو جنگ جي ميدان ۾ به هو پنهنجي مالڪ جو ساٿ نٿو ڇڏي، اهو ڄڻ هڪ علامتي مثال آهي، جيڪو انسان کي ٻڌائي ٿو ته کيس ڪهڙو بنجڻ گهرجي. انسان کي به پنهنجي ربّ جو ايئن ئي وفادار بنجڻ گهرجي، جيئن گهوڙو انسان جو وفادار آهي، پر عملي طور تي ائين ڪونهي.
هن دنيا ۾ جانور پنهنجي مالڪ جو ٿورائتو آهي، پر انسان پنهنجي ربّ جو شڪر گذار ڪونهي. هتي جانور ته پنهنجي مالڪ کي سُڃاڻي ٿو، پر انسان پنهنجي ربّ کي نٿو سُڃاڻي، هتي جانور ته پنهنجي مالڪ جي اطاعت لاءِ سرگرم آهي، پر انسان پنهنجي ربّ جي اطاعت ۾ سرگرم ڪونهي.
انسان ان ئي جانور جو قدر ڪندو آهي، جيڪو سندس وفادار هجي، پوءِ اهو ڪيئن ممڪن آهي ته هو ان راز کي نه ڄاڻي ته خدا وٽ اهو ئي انسان اهميت ماڻيندو، جيڪو خدا جي نظر ۾ سندس وفادار هوندو. پر مال جو جُوف ۽ محبت کيس انڌو ڪري ٿي ڇڏي. هو هڪ اهڙي حقيقت کي ڄاڻڻ کان محروم ٿو رهي، جنهن جو هو پاڻ پنهنجي قريبي حالتن ۾ تجربو ڪري چڪو آهي.