190-58
خدا جي نگراني
”(اي رسول ﷺ) ڇا تو نه ڏٺو ته جيڪي آسمانن ۾ آهي ۽ جيڪي زمين ۾ آهي، اُن کي الله ڄاڻي ٿو. ٽن ڄڻن جي ڳجهي ڳالهه ٻولهه نه ٿيندي پر اهو انهن ۾ چوٿون هوندو ۽ نه پنجن ڄڻن جي. پر اهو انهن ۾ ڇهون هوندو ۽ نه ان کان گهٽ ۽ نه ان کان وڌ. پر اهو انهن سان گڏ هوندو جتي به هجن. پوءِ الله کين قيامت جي ڏينهن سندن ڪمن جي خبر ڏيندو. بيشڪ الله سڀني ڪمن کي ڄاڻندڙ آهي. (المجادله 8)
ڪائنات پنهنجي بيحد پيچيده نظام سان اها شاهدي ڏيئي رهي آهي ته اها سڀني کان مٿاهين ڪنهن سگهه جي نگرانيءَ ۾ آهي. جيڪڏهن اها نگراني لڳاتار نه هجي ته دنيا پنهنجي هاڻوڪي بامعنيٰ حيثيت ۾ باقي نه رهي. ڪائنات ۾ نگرانيءَ جي شاهدي اهو ثابت ٿي ڪري ته انسان به لڳاتار پنهنجي پالڻهار جي نگرانيءَ ۾ آهي. جڏهن باقي ڪائنات خالق جي نگرانيءَ ۾ آهي ته انسان پنهنجي خالق جي نگرانيءَ ۾ ڇو نه هوندو. اهڙي حالت ۾ حق جي خلاف سرگرميون ڏيکارڻ رڳو اهڙن انڌن ماڻهن جو ڪم ٿي سگهي ٿو، جيڪي خدا کان بي خوف هجن. هو خدا جي صفتن کي نه سنئون سڌو ملفوظ قرآن ۾ پڙهي سگهن ۽ نه اڻ سڌي طرح غير ملفوظ ڪائنات ۾.
”آئون خدا جي نگرانيءَ ۾ آهيان.“ اها ڳالهه ماڻهوءَ کي آخري حد تائين ڇرڪائي ٿي ڇڏي. هو هر وقت پنهنجو جائزو وٺندو ٿو رهي، ڇو ته کيس اهو انديشو هوندو آهي ته جيڪڏهن هو پنهنجو احتساب نه ڪندو ته خداوند، سندس احتساب ڪندو ۽ پوءِ خدا جي پڪڙ کان بچڻ منهنجي لاءِ ڪيئن ممڪن ٿي سگهندو.