251-109
دعوت جي تڪميل
”چئو ته اي منڪرو! آءٌ ان جي عبادت نٿو ڪريان، جنهن جي اوهين عبادت ڪريو ٿا ۽ نڪي اوهين ان جي عبادت ڪريو ٿا، جنهن جي آءٌ عبادت ڪريان ٿو، ۽ نه آءٌ ان جي عبادت ڪندس، جنهن جي اوهان عبادت ڪئي ۽ نه اوهين اُن جي عبادت ڪندؤ جنهن جي آءٌ عبادت ڪريان ٿو، اوهان لاءِ اوهانجو دين ۽ مون لاءِ منهنجو دين آهي“. (الڪافرون-1-6)
هيءَ سورت مڪي جي آخري ڏينهن ۾ لٿي، پاڻ سڳورا شروع وارن ڏينهن ۾ هڪ عرصي تائين، ”اي منهنجي قوم!“ جي لفظ سان سڏيندا رهيا. نيٺ سڀني حجتن کانپوءِ کين ”ايا الڪافرون (اي انڪار ڪرڻ وارؤ!)“ جي لفظ سان خطاب ڪيو ويو. ان مرحلي تي اهو جملو دراصل ڪلمه برائت آهي، نه ڪي دعوت جو ڪلمون. اها دعوت جي اسلوب کي نٿي ٻڌائي. ان آخري اعلان کي ٿي ٻڌائي، پر رڳو جيڪو داعي دعوت کي مڪمل ڪرڻ کان پوءِ ڪندو آهي.
”منهنجي لاءِ منهنجو دين ۽ تنهنجي لاءِ تنهنجو دين“. اها ٻين جي دين جي تصديق نه آهي. پر اهو صرف پنهنجي حق تي اڏول رهڻ جو آخري اظهار آهي ۽ ٻي طرف اهو مخاطب جي ان حالت جو اعلان آهي ته اوهين هاڻ ضد جون آخري حدون اُڪري ويا آهيو، جتان ڪوبه شخص واپس ناهي وريو.