166-46
دنياوي نعمتون، آخرت جون نعمتون
”۽ سڀني جي لاءِ سندن عملن موجب درجا آهن ۽ هن لاءِ به ته الله سندن عمل انهن کي پورا ڪري ڏي ۽ مٿن ظلم نه ڪيو ويندو ۽ جنهن ڏينهن ڪافرن کي باهه جي اڳيان پيش ڪيو ويندو (تڏهن چئبن ته) اوهان پنهنجون مزيدار شيون پنهنجيءَ دنيا جي حياتيءَ ۾ وڃائي چڪا آهيو ۽ انهن سان مزا ڪري چڪا آهيو! سو اڄ اوهان کي خواريءَ جي سزا جو بدلو هن ڪري ڏنو ويندو جو اوهين زمين ۾ ناحق وڏائي ڪندا هئا ۽ هن ڪري به ته اوهين نافرماني ڪندا هئا“. (الاحقاف 19-20)
هڪ شخص جي سامهون حق اچي ٿو ۽ هو دنياوي مصلحت ۽ مادي مفاد جي خاطر ان کي اختيار نٿو ڪري. ان جو مطلب هيءُ آهي ته هن آخرت جي مقابلي ۾ دنيا کي اهميت ڏني. هن آخرت جي نعمتن جي بدران، دنيا جي نعمتن کي پسند ڪرڻ فرمايو.
ساڳئي طرح پنهنجي وڏائيءَ جو احساس ماڻهوءَ جي لاءِ ڏاڍي لذيذ شئي آهي. جڏهن ايئن هجي ته پنهنجي وڏائيءَ جو گهرندڙو ٽوڙي حق کي قبولڻو هجي ۽ ماڻهو پنهنجي وڏائي بچائڻ جي لاءِ حق کي قبول نه ڪري، ان مهل به ڄڻ هن دنيا جي نعمتن کي ترجيح ڏني ۽ آخرت جي نعمتن کي اهميت نه ڏيئي ڇڏي ڏنو.
اهڙا سڀئي ماڻهو جن دنيا جي نعمتن خاطر آخرت جي نعمتن کي نظرانداز ڪري ڇڏيو، اهي آخرت ۾ ذلت جي عذاب کي منهن ڏيندا. جنهن جو عمل جهڙو هوندو، سندس ان ئي موجب آخرت ۾ انجام ٿيندو.
قرآن جي هن آيت ۾ ”نعمتن“ جو مطلب دولت ۽ اقتدار کان وٺي شهرت ۽ مقبوليت تائين اهي سڀ شيون آهن، جن کي انسان پسند ڪري ٿو. ايئن سندس واسطو انسان جي هر قول ۽ عمل سان ٿئي ٿو. جڏهن به انسان جي سامهون هڪ صورتحال هجي، پر ان ۾ هو خدا جو پسند جو طريقو اختيار نه ڪري ته ايئن ڪرڻ سان سندس دنيا جو مفاد يا سندس دنياوي مصلحتون زخمجي پونديون ته گويا هن آخرت جي نعمتن کي نظرانداز ڪيو ۽ دنيا جي نعمتن کي ورتو. ان قسم جو طريقو، جيئن ته دنيا ۾ ماڻهوءَ کي ڪامياب بنائي ٿو، تنهن ڪري هو سمجهي ٿو ته آئون جيڪي ڪجهه ڪري رهيو آهيان، اهو ٺيڪ پيو ڪريان. پر جڏهن موت سندس نظرن کان غفلت جو پردو هٽائيندو ته اوچتو هو محسوس ڪندو ته هن ننڍڙي شئي جي خاطر ڪيترو نه وڏو فائدو وڃائي ڇڏيو.