210-68
اعليٰ اخلاق
”ن، قلم جو ۽ جيڪي لکن ٿا، تنهن جو قسم آهي ته (اي پيغمبرﷺ!) تون پنهنجي پاليندڙ جي فضل سان ڪو چريو نه آهين، ۽ بيشڪ تولاءِ اڻ کٽ اَجر آهي ۽ بيشڪ تون وڏي اعليٰ اخلاق وارو آهين، ۽ پوءِ تون ڏسندين ۽ اهي (ڪافر) به ڏسندا ته اوهان مان ڪير چريو آهي، بيشڪ تنهنجو پاليندڙ ان کي چڱيءَ طرح ڄاڻندڙ آهي، جيڪو سندس رستي تان ڀُليو ۽ اهو سڌي واٽ تي هلندڙ کي به چٽي طرح ڄاڻندڙ آهي“. (العلم-1-7).
اعليٰ اخلاق جو مطلب اهو اخلاق آهي، جڏهن ماڻهو ٻي جي رويي کان مٿانهون ٿي عمل ڪري ان جو طريقو اهو نه هجي ته برائي ڪندڙن سان برائي ۽ ڀلائي ڪندڙن سان ڀلائي. پر هر ڪنهن سان ڀلائي ڪري، پوءِ ڀلي ٻيا ساڻس برائي ڇو نه ڪري رهيا هجن. پاڻ سڳورنﷺ جو اخلاق اهو ٻيو اخلاق هو. ان قسم جو اخلاق ثابت ٿو ڪري ته پاڻ سڳورا هڪ با اصول انسان هئا. پاڻ سڳورنﷺ جي شخصيت حالتن جي پيداوار نه هئي. پر پاڻ پنهنجي اصولن جي پيداوار هئي. پاڻ سڳورنﷺ جو اهو اعليٰ اخلاق پاڻ سڳورنﷺ جي ان دعويٰ جي عين موجب آهي ته ”آئون خُدا جو رسول آهيان“.
والقلم وما يسطرون مان مطلب تاريخي رڪارڊ آهي، تاريخ جي شڪل ۾ انساني ياداشت جو جيڪو رڪارڊ گڏ ٿيو آهي ان ۾ قرآن جي حيثيت ڌار آهي ۽ صاحب قرآن هڪ الڳ شخصيت آهي. ان فرق کانسواءِ ٻي ڪابه وضاحت نٿي ڪري سگهجي ته قرآن کي خدا جو ڪتاب ۽ حضرت محمد مصطفيٰﷺ کي خدا جو پيغمبر- ڇو ته قرآن جو مڪمل طور تي محفوظ رهڻ ۽ پيغمبر جي تعليم هر تاريخي جانچ تي پوري لهڻ ان کانسواءِ ممڪن ٿي نٿي سگهي ته کين خدا جي خصوصي تائيد حاصل هجي.