226-48
انسان جو معاملو
”اي انسان! تون پنهنجي پاليندڙ کي ملڻ تائين گهڻي ڪوشش ڪرڻ وارو آهين، پوءِ تون ان کي ملندين، پوءِ جنهن کي سندن عملن جو ڪتاب سندس ساڄي هٿ ۾ ڏنو ويندو، تنهن کان آسان حساب ورتو ويندو ۽ هو پنهنجي گهروارن ڏي خوش ٿي موٽندو ۽ جنهن کي سندس عملن جو ڪتاب سندس پٺيءَ پٺيان ڏنو ويندو. هو ”مري ويس، مري ويس“ ڪري دانهون ڪندو ۽ باهه ۾ گهڙندو، ڇو ته هو دنيا ۾ پنهنجي گهر وارن ۾ خوش هو، بيشڪ هن خيال ڪيو هو ته هو ڪڏهن به الله ڏي ڪين موٽندو. اهڙِي طرح نه آهي، ان کي سندس پاليندڙ ڏسندڙ هو. (الانشقاق -6-15)
دنيا ۾ زندگي گهارڻ جون ٻه شڪليون آهن، هڪ اها ته ماڻهو حقيقت جي باري ۾ سنجيدو هجي، جنهن ماڻهوءَ جي اندر اها سنجيدگي هوندي، ان جي زندگي لازمي طور تي ذميداريءَ واري زندگي بنجي ويندو. هو انديشي جي نفسيات ۾ جيئندو، ڇو ته کيس اهو ڊپ هوندو ته جيڪڏهن هو خلاصي نعمت کان محروم ٿي ويو ته هن جي لاءِ ابدي عذاب کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نه آهي، ان جي ڀيٽ ۾ جيڪو ماڻهو حقيقت جي باري ۾ سنجيدو نه هجي، هو اُلڪي کان آجي زندگي گذاري، اهو سڀاڻي جي انجام کان غافل ٿي اڄ جي دلچسپي ۾ گم رهندو.
جيڪي ماڻهو اڄ جي لذتن ۽ راحتن ۾ رهندا، اهي سڀاڻي جي معاملي کان غافل ٿي ويندا ۽ پوءِ ان غفلتن جو ڪيتو هو آخرت ۾ لوڙيندا، ان جي ابتڙ جيڪي ماڻهو سڀاڻيءَ جي انديشي ۾ مبتلا آهن، تن جي لاءِ هيءَ دنيا فرض ادا ڪرڻ جي جاءِ بنجي ويندي، نه ڪي عيش عشرت حاصل ڪرڻ جو هنڌ. ۽ انهن ٻنهي قسمن جو انجام هڪجهڙو ٿي نٿو سگهي.