38:132
ڪائنات جو سبق
”۽ اسان آسمان ۽ زمين کي جيڪي انهن ٻنهي جي وچ ۾ آهي، تنهن کي بي فائدي پيدا نه ڪيو آهي. اهو ڪافرن جو خيال آهي. پوءِ ڪافرن جي لاءِ باهه جي (عذاب) ڪري خرابي آهي. ڀلا جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا، تن کي زمين ۾ فساد ڪندڙن جهڙو ڪنداسون ڇا يا پرهيزگارن کي بدڪارن جهڙو ڪنداسون ڇا؟ هي (قرآن) هڪ برڪت وارو ڪتاب آهي، جنهن کي اسان توڏي نازل ڪيو، ته ان جي آيتن تي ويچارين ۽ عقل وارا ان مان نصيحت حاصل ڪن.“ (ص: 27-29)
دُنيا جي شين تي ويچارجي ته پتو پوي ٿو ته ان جو سڄو نظام بهترين بنياد تي قائم آهي، جيتوڻيڪ اهو ممڪن هو ته اهو هڪ جُڳاڙي نظام هجي ۽ اُن ۾ ڪابه ڳالهه يقيني نه هجي. ٻين اُمڪان مان هڪ مناسب امڪان جو موجو هئڻ ان ڳالهه جي شاهدي آهي، ته هيءَ جهان جوڙيندڙ ان کي هڪ بامقصد رٿا تحت جوڙيو آهي. پوءِ جيڪا دنيا پنهنجي شروع ۾ بامقصد هجي، اها پنهنجي انتها ۾ بي مقصد ڪيئن ٿي ٿي سگهي.
ساڳئي طرح هن دنيا ۾ هر ماڻهو آزاد ۽ خودمختيار آهي. مشاهدو ٻُڌائي ٿو، ته ماڻهن ۾ ڪو شخص اهو هوندو آهي، جيڪو حقيقت جو اعتراف ڪري ٿو ۽ پنهنجي اختيار سان پنهنجو پاڻ کي سچائي ۽ انصاف جو پابند بنائي ٿو. ان جي ڀيٽ ۾ ٻيو شخص اهو آهي، جيڪو حقيقت جو اعتراف ته نٿو ڪري. هو جيڪو وڻيس، سو ڳالهائي ٿو. عقل ان کي نٿو مڃي، ته جڏهن هتي ٻن قسمن جا انسان آهن، ته پوءِ انهن جو انجام هڪجهڙو ٿئي.
دنيا جي ان صورتحال کي سامهون رکيو وڃي، ته زندگيءَ بابت قرآن جو بيان ئي وڌيڪ حقيقت وارو نظر ايندو، نه ڪي انهن ماڻهن جو بيان، جيڪي زندگيءَ جي تشريح ان جي اُبتڙ انداز ۾ ڪرڻ جي ڪوشش ڪن ٿا. قرآن ڪائناتي حقيقتن جي باري ۾ هڪ خدائي بيان آهي ۽ ان بيان جي عين موجب واقعو ٿيڻ ان جي حق هئڻ جو هڪ لازمي ثبوت آهي.