194-59
خدا ۽ ڪائنات
”جيڪڏهن اسين هن قرآن کي ڪنهن جبل تي لاهيون ها ته تون اُن کي الله جي ڊپ کان عاجزي ڪندڙ ۽ ڦاٽي پوندڙ ڏسين ها. هيءُ مثال اسين ماڻهن لاءِ بيان ڪريون ٿا ته مَن اهي ڌيان ڪن. الله اهو آهي، جنهن کان سواءِ ڪوبه عبادت جي لائق نه آهي. ڳجهه ۽ ظاهر کي ڄاڻڻ وارو آهي. اهوئي وڏو مهربان، ان کانسواءِ ٻيو ڪو به عبادت جي لائق ڪونهي، جو بادشاهه پاڪ ذات سڀني عيبن کان آجو، سلامتي، امن ڏيڻ وارو، نگهباني ڪرڻ وارو، زبردست خودمختيار وڏائيءَ جو ڌڻي آهي. الله انهن جي شريڪ ڪرڻ کان پاڪ آهي. اهوئي الله پيدا ڪرڻ وارو، نئون بنائڻ وارو، صورت ٺاهڻ وارو آهي، اُن جا سڀ چڱا نالا آهن، جو ڪجهه آسمانن ۽ زمينن ۾ آهي، سو سندس پاڪائي بيان ڪري ٿو. اهوئي زبردست، حڪمت وارو آهي“. (الحشر 21-24)
قرآن مجيد، ان عظيم حقيقت جو اعلان آهي ته انسان آزاد نه آهي، پر کيس پنهنجن سڀني عملن جو الله تعاليٰ جي سامهون جواب ڏيڻو پوندو، جيڪو بي حد طاقتور آهي. هو هرڪنهن جي عملن کي بذات خود ڏسي رهيو آهي. اها خبر ايتري ته سنگين آهي، جيڪا جبلن کي به لوڏي ڇڏڻ جي لاءِ ڪافي آهي، پر انسان ايترو ته غافل ۽ بي حس آهي، جو هو ان ڊيڄاريندڙ خبر کي ٻڌي به نٿو تڙپي.
الله تعاليٰ جا جيڪي هتي نالا بيان ڪيا ويا آهن، اهي هڪ لحاظ کان الله تعاليٰ جي ذات جو تعارف آهن. ٻي طرف اهي ٻُڌائين ٿا ته اها مهان هستي ڪيڏي نه عظيم هستي آهي، جيڪا انسانن جي خالق آهي ۽ انهن جي مٿان نگراني پئي ڪري. جيڪڏهن ماڻهوءَ کي واقعي به ان جو احساس ٿي وڃي ته هو هر وقت الله جي واکاڻ ۽ پاڪائي بيان ڪرڻ ۾ ٻُڏي وڃي.
ڪائنات پنهنجي تخليقي معنويت جي صورت ۾ خدا جي صفتن جو آئينو آهي. اها خود ساراهه ۽ پاڪائي بيان ڪرڻ ۾ رڌل آهي، انسان کي به اهو سبق ڏيئي رهي آهي.