231-89
تڪليف ۽ خوشي
”انسان جو اهو حال آهي ته جڏهن سندس پاليندڙ آزمائي ٿو، پوءِ ان کي عزت ڏئي ٿو ته هو چويٿو منهنجي پاليندڙ مونکي عزت ڏني ۽ جڏهن کيس هن طرح آزمائي ٿو جو مٿس سندس روزي تنگ ڪري ٿو ته چوي ٿو ته منهنجي پاليندڙ مونکي خوار ڪيو. ائين نه آهي، پر اوهين يتيم جي عزت نه ٿا ڪريو ۽ نه ڪي هڪٻئي کي مسڪين کي کاڌي ڏيڻ جي رغبت ڏيو ٿا ۽ مئلن جو مال ته ميڙي سيڙي کائو ٿا ۽ مال سان گهڻي محبت رکو ٿا. ائين نه ڪجي جڏهن زمين کي ڪٽي ڪٽي سنئون ڪيو ويندو، ۽ تنهنجو ربّ ايندو ۽ ملائڪ به قطارن ۾ ايندا ۽ دوزخ کي ان ڏينهن آڻبو، تڏهن ان ڏينهن انسان ڌيان ڪندو ۽ ڪٿان نصيحت جو فائدو ٿيندس. چوندو ته جيڪر ڪجهه چڱا ڪم ڪري پنهنجي حياتيءَ لاءِ اڳي موڪليان ها، پوءِ ان ڏينهن الله جي سزا جهڙِي سزا ٻيو ڪو به نه ڏيندو، ۽ ان جي ٻُڌڻ جهڙو ٻيو ڪو به نه ٻڌندو، اي اطمينان وارا نفس! پنهنجي پاليندڙ ڏي موٽي هَل جو تون ان کان راضي هُجين ۽ هو توکان راضي هجي، پوءِ منهنجي ٻانهن ۾ داخل ٿي وڃ ۽ منهنجي جنت ۾ داخل ٿي وڃ. (الفجر-15-30)
دنيا ۾ ماڻهو کي ٻن قسمن جا احوال پيش اچن ٿا. ڪڏهن حاصل ڪرڻ ته ڪڏهن محروم ٿي وڃڻ. اهي ٻئي حالتون امتحان جي لاءِ آهن. هو اُن جانچ جي لاءِ آهن ته ماڻهو ڪهڙي حالت ۾ ڪهڙو ٿو ردعمل ڏيکاري. جنهن شخص جو معاملو اهو هجي ته جڏهن کيس ڪجهه ملي ته هو ان تي فخر ڪري ۽ جڏهن کانئس ڪجهه کسيو وڃي ته هو ناڪاري نفسيات ۾ ڦاسي وڃي، اهڙو شخص امتحان ۾ ناڪام ٿي پيو.
ٻيو انسان اهو آهي، جنهن کي جڏهن مليو ته هن خدا جي سامهون شڪر ادا ڪيو ۽ جڏهن کانئس کسيو ويو ته ٻيهر هن خدا جي سامهون جهڪي پنهنجي نوَڙت جو اظهار ڪيو. اهو ئي ٻيو انسان آهي، جنهن کي هتي ”نفس مطمته“ يعني ”مطمئن روح“ چيو ويو آهي.
نفس مطمئن جو مقام ان شخص کي ملي ٿو، جيڪو ڪائنات ۾ خدا جي نشانين تي ويچاري، جيڪو تاريخ جي واقعن مان عبرت ۽ نصيحت جي غذا حاصل ڪري، جيڪو ان ڳالهه جو ثبوت ڏي ته جڏهن سندس ذات ۽ حق جي وچ ۾ ٽڪراءُ ٿئي ته هو پنهنجي ذات کي نظر انداز ڪري ۽ حق کي قبولي، جيڪو هڪ ڀيرو حق کي مڃي وٺڻ کانپوءِ ان کي ڪڏهن به نه ڇڏي، پوءِ ڀلي کيس پنهنجو پاڻ کي ڇڏڻو پوي ۽ پوءِ ڀلي سندس زندگي ويران ۽ بُٺ ڇو نه ٿي وڃي.